Trong phần hai, tôi đã bàn về nguồn lực, nguồn năng lượng và cách nạp lực vào nơi dự trữ (nồi cót) như thế nào. Phần ba này tôi sẽ bàn về cách sử dụng lực như thế nào cho đều, cho đúng để một đồng hồ có thể chỉ giờ chính xác từ ngày này qua ngày khác, năm này qua năm kia không ngừng nghỉ.
Khi bạn leo lên một chiếc xe máy, bạn rú ga thì xe sẽ chạy nhanh, đạp thắng xe sẽ chạy chậm lại , đó là một cách sử dụng năng lượng. Khi một viên đạn được bắn ra khỏi nòng súng cũng vậy, cũng là một cách sử dụng năng lượng.
Tuy nhiên, năng lượng của viên đạn được sử dụng toàn bộ trong tích tắc, tất cả năng lượng được dồn hết ra để đẩy viên đạn đi, ở chiếc xe máy thì năng lượng được sử dụng lâu dài nhưng không đều, khi nhanh, khi chậm.
Với một đồng hồ thì không thế, vì thì giờ trôi đều đặn, thong thả không ngừng nghỉ, nên người kỹ sư phải làm sao cho nguồn lực kia được sử dụng lai rai , thật đều và thật chính xác thì mới thỏa mãn được nhu cầu đúng giờ của một đồng hồ.
Công việc đầu tiên mà các kỹ sư phải làm là ngăn chận và chia nguồn lực từ nồi cót sao cho nhỏ lại, nhỏ thật nhỏ đến một mức tối thiểu không thể nhỏ hơn được. Để thực hiện việc này, người ta dùng nguyên tắc nhông chuyền, bánh răng lớn/nhỏ.
http://farm8.staticflickr.com/7162/6...bc119f1d_z.jpg
Trong hình trên đây, các bạn sẽ thấy bánh răng lớn nằm trên nồi cót và bên dưới bánh răng này là bánh răng của nồi cót. Bánh răng nồi cót sẽ đẩy răng sát cốt của bánh răng trung tâm, răng vòng ngoài của bánh răng trung tâm đẩy răng cốt của bánh răng thứ hai và cứ thế cuối cùng là răng bánh thoát (escape wheel)
http://farm8.staticflickr.com/7010/6...380ec680_z.jpg
Hình trên đây là thứ tự truyền lực từ nồi cót qua các bánh răng mà tôi đã tháo rời rồi sắp xếp lại cho các bạn dễ nhìn ra hơn là khi nằm thành một chùm..
Bạn có thể thấy bánh răng cuối cùng là escape wheel (bánh thoát), bánh răng này sẽ đá "con ngựa" (một bộ phận giống chữ T) và đuôi con ngựa này kết nối với trục của bánh balance .
http://www.breitlingsource.com/image...escapement.jpg
|
|
Đoạn cuối của phần ba này là phần mà tôi dành riêng để chỉ viết về một cơ phận duy nhất, cơ phận được xem là trái tim, là nhịp đập và là điểm mấu chốt quyết định thắng thua của một cái đồng hồ, của một hãng đồng hồ hay cả một kỹ nghệ đồng hồ trong hơn trăm năm qua.
Đó là dây tóc và bánh balance.
http://www.youtube.com/watch?v=rzCiDoVXzNE
Trong video trên, các bạn sẽ thấy con ngựa đá cốt của bánh balance, làm cho bánh balance chạy lui, chạy tới theo nguyên tắc quả lắc nhờ vào sợi dây tóc (bản chất là 1 lò xo xoắn)
Khi bánh balance chạy lui, chạy tới như thế, nó đã giữ một nhịp đập nhất định cho lực từ nồi cót thoát ra qua bánh thoát (escape wheel) một cách chính xác và đều đặn.
Bạn sẽ tự hỏi, vậy thì có gì mà ầm ĩ ? Mà là quyết định thắng hay thua ghê thế?
Xin thưa là quan trọng lắm chứ. Vì sợi lò xo và bánh balance kia làm bằng kim loại, phải làm sao chạy cho đều không được khi chậm, khi nhanh. Khi trời nóng 35 độ, kim loại dãn nở thì chúng cũng phải chạy y như thế , mà khi trời lạnh tuyết rơi, kim loại co lại, cũng phải đúng y như thế mới khó.
Chứ mà một cái đồng hồ trời nóng chạy chậm, trời lạnh lại nhanh, tôi nghĩ mọi người sẽ nổi điên với nó chứ chẳng chơi.
Hẹn em mùa đông : em đến sớm, mùa Hạ : em lại đến muộn, xúi em vứt ngay cái đồng hồ vào thùng rác chứ đeo làm gì hả các bạn ?
http://farm8.staticflickr.com/7021/6...6e0a678b_z.jpg
Đây là hình bánh balance xưa có gắn "quả tạ" là những con vít bằng đồng để giúp điều chỉnh lực ly tâm của bánh balance sao cho cân đối, kim loại làm bánh balance cũng được kết hợp bằng hai thứ thép và đồng (bimetal) để đáp ứng phù hợp khi nhiệt độ bên ngoài thay đổi, bánh balance cũng được cắt để bung ra đáp ứng với lực ly tâm.
Lò xo tóc làm bằng kim loại thời xưa cọng lớn màu xanh biếc là một hợp kim thép và nickel có tên là elinvar ....
Sau một thời gian, người ta cải tiến kỹ thuật và tìm ra kim loại mới không bị ảnh hưởng bởi nhiệt nữa nên bạn sẽ thấy bánh balance không còn bị cắt, không còn làm bằng hai thứ kim loại như xưa nữa như trong hình sau đây
http://farm8.staticflickr.com/7010/6...635674b5_z.jpg
Tuy nhiên, việc giữ cho chính xác khi nhiệt độ thay đổi cũng chưa phải là vấn đề duy nhất mà các kỹ sư phải quan tâm, họ còn phải quan tâm đến việc chống shốc, chống nhiễm từ và để cái đồng hồ nằm ở bất cứ tư thế nào nó cũng phải đúng hết thì khách hàng mới chịu.
Mà yêu cầu ấy là chính đáng chứ nhỉ . Không lẽ một đồng hồ ta đeo thì tay cứ phải đưa ra ngay đơ mà không được vẫy chào, gãi đầu hay vuốt tóc làm duyên ? Không được làm việc gì nặng cũng không được gần nam châm. ? Và khi Thượng Đế muốn, các nhà sản xuất phải chiều ý ngay chứ lị.
http://farm8.staticflickr.com/7005/6...a6a83609_z.jpg
Đây là một bánh balance đã được cân chỉnh đúng lực ly tâm và giữ chính xác ở 5 tư thế, lò xo dây tóc không bị nhiễm từ và sẽ không thay đổi độ đàn hồi khi lạnh quá hay nóng quá vân vân....
Và đó là vấn đề, là điểm mấu chốt mà hiện nay các nhà sản xuất đồng hồ vẫn chúi mũi vào hàng ngày để ngâm cứu, để tìm một hướng đi mới sao cho toàn thiện, toàn bích rồi khi đó họ có thể thò tay vào túi các Thượng Đế moi ra những món tiền kết sù mà các Thượng Đế vẫn tươi cười hỉ hả.
|
|
|
|
|
|