Vòng nguyệt quế cho phố núi cao

VÒNG NGUYỆT QUẾ CHO PHỐ NÚI CAO

06 Tháng Tư 2021Trương Đình Tuấn

TƯỞNG NIỆM 40 NĂM NGÀY TỪ TRẦN CỦA THI SĨ VŨ HỮU ĐỊNH 3/4/1981- 3/4/2021
MAY MÀ CÓ EM ĐỜI CÒN DỄ THƯƠNG
KÝ ỨC PLEIKU VÀ VŨ HỮU ĐỊNH (LÊ QUANG TRUNG)

Trương Đình Tuấn
Nhà thơ Vũ Hữu Định: “May mà có em đời còn dễ thương”

https://nhacxua.vn/wp-content/upload.../07/pleiku.jpg

Thi sĩ Vũ Hữu Định làm bài thơ “Còn Chút Gì Để Nhớ” vào năm 1970 khi bị đày lên Pleiku để làm Lao công đào binh. Bài thơ sau đó được nhạc sĩ Phạm Duy – “ông vua” phổ nhạc của Việt Nam đã lấy nguyên bài thơ làm ca từ không bỏ hoặc thêm bớt một từ nào cả. Bản nhạc nhanh chóng được công chúng đón nhận:

phố núi cao phố núi đầy sương
phố núi cây xanh trời thấp thật buồn
anh khách lạ đi lên đi xuống
may mà có em đời còn dễ thương

phố núi cao phố núi trời gần
phố xá không xa nên phố tình thân
đi dăm phút đã về chốn cũ
một buổi chiều nào lòng bỗng bâng khuâng

em Pleiku má đỏ môi hồng
ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông
nên mắt em ướt và tóc em ướt
da em mềm như mây chiều trong

xin cảm ơn thành phố có em
xin cảm ơn một mái tóc mềm
mai xa lắc bên đồn biên giới
còn một chút gì để nhớ để quên.

Vũ Hữu Định đã tiết lộ với bạn bè là “em” trong bài thơ này chỉ là nhân vật mà anh đã… nhặt được trong tưởng tượng trong giây phút linh hiển nhất của mình là khi làm thơ.

Khi Phạm Duy “chắp cánh” cho bài thơ bằng một bài hát bất tử, cả nhà thơ và nhạc sĩ đã đội vòng nguyệt quế cho Pleiku, một miền cao nguyên trung phần quanh năm sương phủ núi đồi, một vùng thủ phủ của quân khu 2 nên lính đóng quân nhiều hơn thường dân ở. Nếu không có bài thơ này thì ít ai biết đến một thành phố xa xôi “quanh năm mùa đông” và những người yêu thơ không thuộc nằm lòng câu: May mà có em đời còn dễ thương.

Bài thơ gắn liền với tên tuổi của Vũ Hữu Định, nhắc đến tác giả là người ta nhớ Còn Chút Gì Để Nhớ và ngược lại. Thi sĩ Kim Tuấn là lính đóng quân gắn bó nhiều năm ở Pleiku, từng làm nhiều bài thơ cho phố núi sương mù này đã thốt lên về Vũ Hữu Định:
“Mình từng ăn dầm ở dề ở đây mà chẳng làm được tích sự gì, vậy mà bỗng dưng một gã giang hồ từ đâu đó ghé chơi đã làm bài thơ nổi đình nổi đám cho Pleiku!”

Như vậy mới biết là một địa danh nào đó để cho nhiều người biết đến phải nhờ đến âm nhạc và thi ca. Những cung bậc tài hoa của nghệ thuật đã gây cảm xúc và lưu lại “chút gì để nhớ” để thôi thúc độc giả một ngày nào đó sẽ làm du khách được ghé thăm.

https://nhacxua.vn/wp-content/upload...7/pleiku-1.jpgPleiku thập niên 1960

Bài thơ được đăng trong báo Khởi Hành năm 1970, được lọt vào mắt của Phạm Duy, và nhạc sĩ đã tìm lên đến Pleiku để gặp Vũ Hữu Định, người lính đào ngũ hai năm rồi bị bắt đày lên cao nguyên để phục dịch chiến trường.

Trong một buổi chiều họp mặt nhiều văn nghệ sĩ của Pleiku, trong đó có tác giả của “Còn Chút Gì Để Nhớ” – Vũ Hữu Định. Anh mặc cái áo màu xám khắc sau lưng bốn chữ LCĐB (Lao công đào binh). Trong giới văn nghệ, người ta quí trọng tài năng của nhau chứ không phân biệt người đương thời quan cách và kẻ làm tội nhân. Phạm Duy đã rút giấy bút ra từ túi áo và kẻ rất nhanh những dòng nhạc, rồi hát thử cho mọi người nghe bài Còn Chút Gì Để Nhớ và sau đó bài hát đã nổi tiếng ngay sau khi phát hành.

Thi sĩ Vũ Hữu Định tên thật là Lê Quang Trung (1942- 1981) sinh tại Thừa Thiên. Đã từng sống nhiều nơi ở Cao nguyên và Đà Nẵng, anh sống nghèo túng trong khoảng đời ngắn ngủi của mình, có tật mê rượu và thường giang hồ lang bạt đi đây đi đó.

Anh đã có nhiều thơ đang rải rác ở các báo với nhiều bút hiệu khác nhau và cuối cùng tên Vũ Hữu Định mới được nhiều người biết đến sau khi bản nhạc Còn Chút Gì Để Nhớ ra đời.

https://nhacxua.vn/wp-content/upload...07/pleiku2.jpg

“Giang hồ đâu cần ai phong ấn”
Chỉ trong chuỗi ngày giang hồ của mình, Vũ Hữu Định để lại cho đời một bài thơ làm nhiều người biết và để ý đến phố núi Pleiku. Tác phẩm đôi khi do ghi lại tình tiết của đời tư của nghệ sĩ, và nghệ phẩm không phải xuất xứ từ salon, từ chăn êm nệm ấm, mà từ nỗi đày ải nhân gian mà tác giả đã trải qua.

Một địa danh vốn ở ngoài đời đã đẹp, khi đi vào thi ca và âm nhạc sẽ trở thành nên thơ hơn, làm du khách muốn đến thăm hơn. Như bài thơ Đây Thôn Vỹ Dạ của Hàn Mặc Tử và bài nhạc Ai Lên Xứ Hoa Đào của Hoàng Nguyên.

Tôi đã có một đôi lần ghé lại Pleiku, từ con dốc cao đổ vào trung tâm, đã thấy “quanh năm mùa đông” ở trên từng màn sương ướt màu thông xứ sở cao nguyên. Không thể không nhớ đến một gã giang hồ làm thơ Vũ Hữu Định tài hoa bạc mệnh đã từ giã cuộc chơi trần thế vào năm 39 tuổi.

Tôi đi trong hoài tưởng về một Pleiku ngày ấy đã được Vũ Hữu Định khoác lên cho chiếc áo thi ca, đi loanh quanh hết mấy con đường không còn mù bụi đỏ như xưa để có đúng là “đi dăm phút đã về chốn cũ” không?

“Xin cảm ơn một mái tóc mềm” nào đó của Vũ Hữu Định đã cho chúng ta những hình dung về một phố núi cao nguyên Pleiku ngoài đời và một miền sương mù bất tận trong thơ. Một mái tóc mềm dẫu không có thật ở ngoài đời cũng kệ, cũng đủ làm cho May Mà Có Em Đời Còn Dễ Thương.

*****************************************

Sinh thời Vũ Hữu Định không có thi phẩm nào được xuất bản. Phải tới năm 1996, thi phẩm Còn Một Chút Gì Để Nhớ của anh, gồm 45 bài, mới được ấn hành, do sự đóng góp (công và của) của bằng hữu, nhất là của Trần Từ Duy.
Một đêm thơ Vũ Hữu Định được tổ chức tại Phú Nhuận để ra mắt thi phẩm, qui tụ rất đông bạn hữu và người hâm mộ, và nhờ đó, bà Kim Vân, vợ nhà thơ, đã tu sửa được cho chồng một nấm mồ khang trang tại nghĩa địa Gò Cà, Đà Nẵng. Bà là nhân vật trong bài thơ Cảm Ân Người Vợ Khổ của Vũ Hữu Định:

Lần nào em sinh nở
Anh cũng trên đường xa
Lần này em sinh nở
Anh cũng không có nhà.

Vũ Hữu Định tên thật là Lê Quang Trung, sinh tại Thừa Thiên, 1942, mất 16 tháng 1 Tân Dậu (1981) bên bờ Sông Hàn, Đà Nẵng.

Trương Đình Tuấn

*****************************************

Kim Tuấn, chàng thi sĩ của Mùa Xuân

Huyền Chiêu
(kỷ niệm 60 năm ca khúc Anh Cho Em Mùa Xuân,
Thơ Kim Tuấn, Nguyễn Hiền phổ nhạc)

https://www.ngo-quyen.org/images/fil...00/muaxuan.pngMùa Xuân – Tranh minh họa: Huyền Chiêu

Kim Tuấn tên thật Nguyễn Phước Vĩnh Khuê, cái tên làm liên tưởng đến hình ảnh một chàng trai thanh mảnh, nho nhã dù bạn thân của ông, họa sĩ Đinh Cường mô tả “Kim Tuấn hiền lành mập mạp, da hơi ngăm đen với nụ cười híp mắt”. (*)

Kim Tuấn viết bài thơ Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân năm 1961, khi tác giả mới ngoài 20.

Năm 1962 nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ nhạc bài thơ. Từ đó hàng năm, sau khi ông Táo về trời, hoa mai, hoa đào bắt đầu hé nụ, mọi người lại chờ đón văng vẳng đâu đó khúc nhạc Anh Cho Em Mùa Xuân.


https://www.ngo-quyen.org/images/fil...nguyenhien.jpg

Cũng như bánh chưng bánh tét, ly rượu mừng, câu đối đỏ, Anh Cho Em Mùa Xuân quá đỗi thân thương, không thân thương sao được khi mùa xuân về anh cho em tất cả.


Mỗi năm có bốn mùa nhưng hình như các thi sĩ, nhạc sĩ thiên vị nhiều cho mùa thu.

Riêng Kim Tuấn, mùa xuân được ông nhắc tới nhiều nhất dù thi sĩ sinh ra trong bối cảnh lịch sử đen tối và cũng như tất cả các thanh niên thuở ấy ông luôn mang nặng nỗi đau thân phận là người con của “nước Việt buồn”

“Khi về núi đứng trông theo
con sông nước cạn bên đèo khói mây
đỉnh cao chiều gió ngang mày
lênh đênh sương phủ vòm cây nhớ rừng
mắt buồn giọt nhỏ rưng rưng
mưa bay xuống thấp lưng chừng lũng sâu
cỏ xanh màu lá hoa sầu
đá xanh màu nhớ đêm sâu ngút ngàn”
(Biên Giới Với Ta Và Rừng)

Trong “Với Tuổi Ba Mươi” chúng ta nghe được tiếng thở dài của người đàn ông không có tương lai:

“Ba mươi tuổi đã hồng trần
đồi hoang vó ngựa bao lần xót xa
tuổi mòn chinh chiến can qua
áo thêu máu lửa đem ra sa trường”

Buồn thì buồn, đau thì đau, nhưng Kim Tuấn chỉ muốn mang niềm hạnh phúc và hy vọng đến cho mọi người.
Ông dỗ dành người yêu

“anh cho em mùa xuân
bàn tay thơm sữa ngọt
dải đất hiền chim hót
người yêu nhau trọn đời
mái nhà ai mới lợp
trẻ đùa vui nơi nơi
hết buồn mưa phố nhỏ
hẹn cho nhau cuộc đời
khi hoa vàng sắp nở
trời sắp sang mùa xuân”
(Nụ Hoa Vàng Ngày Xuân)

Ông nén đau thương, “dạy cho con tiếng nói thật thà”

“Sau chiến tranh con nhớ về quê
tay cuốc tay cày

thế tay cầm súng

bỏ những ngày cơ cực gian nan

bỏ phố xưa trở lại xóm làng

cày sâu cuốc bẫm

làm lấy mà ăn

đừng xin ai đồng bạc

đừng thèm làm tôi tớ cho ai

con hãy nhớ yêu núi rộng sông dài

nhớ ta là người không là loài vật”

(Dặn Con)

Là con trai duy nhất trong gia đình, ông hiểu trong chiến tranh trái tim người mẹ dễ tan vỡ đến như thế nào. Mẹ ơi, tết con không về nhưng con trai của mẹ vẫn còn đây:

“Tết này thêm chút tiền lương lính
có dăm trăm bạc gửi quê nhà

mẹ mua thêm gạo ăn qua Tết

con ở rừng cam khổ cũng qua”

(Gửi Mẹ Mùa Xuân)

Khi lộc non trẩy lá, khi tiếng chuông chùa ngân vang trong chiều xuân êm ả, Kim Tuấn mơ một ngày về bao xiết thanh bình.

“Khi tôi trở về mẹ vừa tóc bạc.
Đôi mắt nhìn vào tương lai và quên bao nỗi ưu phiền.
Con cò lại bay trong đồng ruộng xanh.
Lũy tre cúi xuống ưu tư cùng mùi khói un quen thuộc.
Khi tôi trở về tôi sẽ đi thăm bờ sông tuổi nhỏ,
tôi sẽ buồn thầm những chuyện ngày xưa và sẽ khóc một mình –
vì quê hương tôi bao lần đau khổ, bao lần đắng cay, bao nhiêu tủi hờn.
Quê hương tôi ở đó.
Quê hương tôi khi còn tuổi nhỏ, khi tôi lớn lên bằng tiếng ru hời.
Quê hương tôi bao lần đau khổ, bao lần đắng cay, bao nhiêu tủi hờn”.
(Những Điều Ghi Được Trong Giấc Ngủ)

60 năm, kể từ mùa xuân ấy, ông nhạc sĩ tài hoa và ông thi sĩ hiền lành mơ mộng đều đã qua đời nhưng Anh Cho Em Mùa Xuân vẫn còn đó, vẫn vang vọng trong niềm mơ ước một mùa xuân “Đất mẹ gầy có lúa, đồng ta xanh mấy mùa, ngoài đê diều căng gió, thoảng câu hò đôi lứa”

Và mơ ước vẫn mãi là mơ ước.
Nhớ câu thơ buồn như một lời trăng trối:

“Khi tôi trở về, khi tôi trở về cuộc đời xuôi chảy.
Có bóng trăng xưa soi trên lối vườn,
có rừng cây ốm vì nhiều thương nhớ,
và khi thức dậy tôi tìm thấy tôi.”
(Những Điều Ghi Được Trong Giấc Ngủ)

Xin cám ơn và chào vĩnh biệt chàng thi sĩ của mùa Xuân.

(*) trích trong “Kim Tuấn. Chiều Đông Nào Nhung Nhớ – Đinh Cường)

Huyền Chiêu
Tháng giêng 2021