Phân biệt Hoa Sen và Quỳ.

[Nắng Hạ]

Quy ước hình ảnh so sánh (Q = hoa Quỳ, S = hoa Sen)

Mình sinh ra, vốn “mắc bệnh” thích hoa. Hoa càng dại (theo nghĩa không được con người chăm trồng) càng thích, càng khó nở càng quý. Thích ngắm nhìn, thưởng thức, nhưng làm biếng chăm sóc vô cùng. Có lẽ, vì thích hoa tự nhiên hơn trong vườn hay bình.


Một xế chiều, trên xe từ Chí Linh về Hà Nội, hai ven đường, thỉnh thoảng có những vạt sen, quỳ bạt ngàn hoa, đẹp quá đi thôi! Bà chị hưng phấn, ra lệnh ngừng xe, để a lô sô xuống ngắm hoa. Rồi thì, cứ mải mê quốc bộ hết đầm hoa này đến đầm hoa khác, cách xe cả km, mà vẫn hồ hởi... đi tiếp. Tối mịt, mới chịu thôi. Lên xe, mình ngả ra ghế, thiu thiu ngủ, nhưng vẫn nghe bà chị nức nở ngợi ca hoa sen. Xe có bốn chị em và cho một anh đi nhờ. Bỗng, anh đi nhờ xe lên tiếng, làm cụt cao hứng của bà chị: Đấy là hoa quỳ, chị ạ, không phải sen. Chỉ hoa sen ở Hồ Tây mới đúng, ngoài ra là quỳ hết. Sen và quỳ rất khó phân biệt. Bà chị thảng thốt: Ô, chị sống 50 năm ở Hà Nội, mà giờ mới biết chuyện này. Thế hoá ra, toàn bị mua hoa quỳ à? Sao em biết? Anh kia giải thích: Em làm chủ thầu một vùng của Hồ Tây, đầy hoa sen. Nếu chị mua của người bán rong ở trên đường phố, nhất định là quỳ. Bà chị tần ngần: Vậy, làm sao mình biết hoa sen và quỳ, hả em? Anh kia nói chắc nịch: Chỉ có ra Hồ Tây mua hoa sen, mới là sen thật.


Đang ngái ngủ, nhưng mình vẫn chen vào: Hồi nãy mình đi, có cả hoa sen lẫn hoa quỳ. Đâu phải chỉ Hồ Tây mới có hoa sen chính hiệu. Nói thế, hoá ra, cả nước Việt Nam, chỉ Hồ Tây mới có hoa sen hay sao. Nhưng đúng là, quỳ nhiều hơn sen nhiều lần, và hoa bán trên phố chủ yếu là quỳ. Nghe vậy, bà chỉ thở dài: Vậy mà suốt từ nãy, PT không nói gì cả, không chỉ cho chị biết đâu là sen, đâu là quỳ. Nhưng chị thấy, có khác gì đâu nhỉ? Lại phải bật ghế, ngồi dậy, giải thích: Em tưởng chị biết rồi chứ. Sen khác quỳ nhiều lắm, chị ạ, cũng ít người phân biệt được, toàn nhầm. Nói chung, sen và quỳ thực chất là hai dạng của một loài, người ta gọi sen và sen quỳ. Quỳ không đại diện cho các đặc điểm về sen như dân gian lưu truyền. Mặc dù, cấu tạo các bộ phận và hình dáng gần như nhau, nhưng đặc tính tự nhiên, tính chất y học, cũng như giá trị sử dụng khác nhau. Bà chị hoảng hốt: Chết rồi, vậy là xưa nay, chị mua hoa và nguyên liệu sen nhưng lại toàn vớ phải quỳ à!? Em chỉ cho chị với, nguy hiểm quá. Mình được nước: Chị cứ đầu tư một chuyến du ngoạn Hồ Tây, em chỉ liền. Bà chị reo lên: Được được, cuối tuần nhé!

Bình hoa Sen và Quỳ

Nhớ có lần bảo thằng em đi mua mấy chục sen, để cắm. Nó đi một lúc, rồi điện thoại:
- Anh ơi, bốn mươi nghìn một chục, có mua không ạ?
- Hoa sen à?
- Vâng, hoa sen.
- Sao rẻ thế?
- Rẻ ạ? Em tưởng đắt. Cô ấy nói, mở hàng và mua nhiều nên hạ giá.
- Chiều rồi, còn mở hàng gì nữa. Mua bốn chục bông, nửa trắng nửa hồng nhé.
Vừa mang hoa về, chưa kịp xuống xe, đã bị mình mắng:
- Mua hoa gì đấy?
- Hoa... sen.
- Không phải. Hoa này, chỉ trả mười nghìn một chục thôi. Bị lừa rồi.
- Ớ, ai cũng bảo đây là hoa sen, chỉ mỗi anh...
- Không phải mà. Mọi khi anh mua thế nào, ngắm mãi mà không biết à?
- Em thấy chả khác gì...
- Cố cãi nữa. Mày mang về mà cắm, nếu nó nở, anh tôn mày làm thầy.
Ku em phụng phịu:
- Em đâu biết cắm... nó chả không nở.
- Nhìn mọi khi anh cắm, mà không biết à? Cắt vát góc 60, trên gốc 3cm, cắm vào bình nước sạch có pha ít muối và B1. Mỗi ngày thay nước hai lần, sáng và tối. Nhưng hoa này, dù bơm thuốc kích thích, cũng không nở đâu á.
Một ngày sau, ku em cười cười, bảo:
- Chết ngoéo hết rồi, anh ơi. Chả nở, mà cứ gục đầu và rụng cánh. Hay tại hoa non?
- Hoa già, nhưng không phải sen.
- Em chịu, không biết hoa sen của anh thế nào. Nhưng hoa sen ở đâu chả thế. Ai cũng bảo sen, chỉ mỗi anh...
- Cứ giữ đám hoa đấy lại. Tí nữa, anh đi mua hoa sen về cắm cho mà xem. Xem rồi, tự tìm hiểu và phân biệt, miễn giải thích.
Cho đến tận bây giờ, thấy trên phố phường bán toàn hoa quỳ, người mua cứ đinh ninh là hoa sen. Thực ra, ở Hà Nội, không dễ mua hoa sen và đắt gấp chục lần hoa quỳ. Vì ít người phân biệt được sen với quỳ, nên người bán bán quỳ với giá sen. Nếu chịu trả giá, sẽ thấp hơn nhiều. Nhưng vấn đề là, quỳ không mang lại những giá trị như sen, mà người mua cần.
Nhà em xin nêu một số đặc điểm giữa sen và quỳ, hi vọng người yêu, thích sen phân biệt được, để khỏi bị hớ. Và quan trọng nhất vẫn là, được chiêm ngưỡng và thưởng thức hoa sen với đầy đủ tính chất, giá trị của nó. Chứ không, mua phải hoa quỳ về cắm, lễ sống nó cũng chả nở cho đâu à. Bí quá, không có sen, mua quỳ về cắm cũng được. Nhưng phải chịu khó nhặt cánh nó ném đi, không thì chỉ tổ mùi thối.

1. Thân

Cuống hoa và lá sen nhỏ và nhiều gai hơn quỳ. Nhưng gai sen không sắc, ác như quỳ. Vô tình sờ vào, cũng không bị cào tổn thương. Vì thế, người ta lội vào giữa đám sen cũng không làm sao. Thậm chí, lả lơi giữa đầm sen cũng vẫn an toàn. Còn nếu là quỳ, thì có mà... thương tích đầy mình. Gai sen gây tổn thương da lành (không có độc tính), không bị buốt, nhức, ngứa như quỳ.

2. Lá

Mặt dưới lá sen ít lông, mịn và mượt hơn quỳ. Không gây ngứa ngáy như quỳ. Do vậy, mới dùng để gói cốm, thịt, xôi... còn nếu dùng lá quỳ, mà không làm sạch lông, thì có mà... giã họng.

3. Búp (nụ)

Búp sen hình bầu, đầu không vót nhọn như quỳ. Búp sen tròn và to, nhưng ngắn hơn quỳ. Nhìn có cảm giác đầy đặn hơn quỳ. Sờ vào, chắc hơn búp quỳ. Đỉnh các cánh cong, chứ không nhọn hoắt như quỳ. Búp sen già, cánh có xu hướng mở ra, nhìn như miệng hồ lô, cánh hoa dưới gốc không rụng, vẫn dai. Nếu là sen hồng, đầu cánh hồng thẫm. Trong khi, búp quỳ già, cánh có xu hướng vón chặt lại, nhìn như mũi giáo, cánh hoa dưới gốc tự rụng, hoặc khẽ đụng vào là rụng. Đầu cánh búp quỳ hồng già, chuyển sang tím đen và héo, tóp lại. Khi mua, cứ cầm bó hoa chúi xuống dất, rũ rũ vài cái. Nếu là quỳ, thì cánh sẽ rụng rơi ra rất nhiều, sen thì không. Nếu người bán ngắt hết các cánh bên ngoài dễ rụng rồi, thì nhìn bó hoa quỳ rất mỏng, cánh ngoài còn lại non choẽn (nên nó sẽ thối và gục đầu chứ không nở). Hoa sen, thì không có lí do ngắt cánh. Kể cả khi cánh ngoài bung ra, cũng vẫn dính chặt cuống, rũ không rơi.

Búp Sen và Quỳ Trắng







Búp Hoa Sen và Quỳ Hồng

Hoa (bông)

Hoa sen dễ nở, nếu ngắt, thì tươi được khoảng ba ngày. Khi nở, cánh sen hình bầu, rộng, tươi, kể cả khi rụng xuống cũng vẫn tươi. Hoa sen nở bung, xoè ra hết cánh, nên nhìn rất to, cánh vẫn còn nguyên khi nở. Nở rồi mới rụng cánh. Cánh sen màu hồng phớt hoặc trắng tinh. Hoa sen nhiều lớp cánh, nên sờ vào nửa trên của hoa không bị xọp như quỳ (quỳ chỉ có một lớp cánh lớn dần ngay từ khi ra nụ). Còn quỳ rất khó nở, nếu ngắt, thì gần như không nở cả bông hoa bị gục và rụng cánh dần. Cánh quỳ hình mui thuyền (nhọn), dài và lòng cánh bé, có đấu hiệu héo, khô ngay khi chưa rụng. Không nở cũng rụng cánh lả tả. Cánh quỳ màu tím thẫm hoặc tím than, chứ không hồng, hoặc trắng lợt (pha xanh, nhìn dại dại). Khi hoa quỳ nòi nhuỵ ra (nở vì cánh rụng gần hết), chỉ còn vài cánh dính lại và nhanh chóng rụng nốt, coi như đã tàn. Hoa sen, dù bị héo, mà chưa rụng cánh hoặc chết hẳn, khi cắm, sẽ tự tươi trở lại và nở như thường. Còn hoa quỳ, chớm héo, thì chỉ có ném đi thôi. Cho nên, người bán hoa, lúc nào cũng bơm nước cho quỳ.

Hoa Sen và Quỳ Trắng

5. Mùi hương

Cánh sen có mùi thơm, cánh quỳ không có. Hương sen thơm mát, dễ chịu, ngay khi nụ hé là có mùi rồi, ở xa cũng ngửi thấy mùi. Còn hương quỳ nồng, ngái, hắc, khi nòi nhuỵ ra mới có mùi, ngửi sát mới thấy mùi. Vì vậy, nếu cắm một bình sen, cả căn phòng sẽ có mùi thơm, còn quỳ thì không. Ngang qua đầm sen cũng vậy, dù ở xa mà xuôi chiều gió là ngửi được mùi thơm. Còn quỳ, thì phải tới tận nơi, thậm chí lội vào giữa đầm cũng chả có mùi nếu không có hoa nở ngay chân.

6. Hạt và tâm

Hạt sen và quỳ, nhìn bên ngoài như nhau. Nhưng tâm sen có vị đắng, chát. Ăn xong một lúc mới thấy ngọt mát. Hạt sen có vị ngậy, béo, thanh. Ăn cả hạt và tâm, chỉ hơi hơi ngọt kiểu của đường. Còn quỳ, thì ngọt nhợ kiểu mì chính (bột ngọt), ăn không quen có cảm giác buồn nôn, tâm quỳ chát nhiều, ít đắng. Ăn xong một lúc, cũng chỉ thấy vị chát.

7. Côn trùng

Hoa sen chỉ cần hé nụ, là ong, bướm, kiến, dĩ... bu lại rất lâu. Còn quỳ, phải khi nở trơ nhuỵ, mới thấy côn trùng sà vào (chủ yếu là bướm), nhưng lại bay đi ngay, không đậu lại hút mật.

8. Dược lí, nguyên liệu

Cả quỳ và sen đều được sử dụng triệt để, nhưng tác dụng dược lí và nguyên liệu khác nhau. Tâm sen dùng để ướp trà, có tác dụng về an thần, lợi tiểu, tim mạch, tì vị, tâm quỳ lại không. Hạt sen dùng làm nguyên liệu mứt, chè, bánh, kẹo... nhưng bây giờ, chắc họ dùng toàn hạt quỳ nên ăn không có vị sen. Nếu là sen thật, thì lấy đâu ra lắm thế? Hạt quỳ, chủ yếu làm nguyên liệu chiết xuất dầu ăn.
Tóm lại, với tình hình thị trường bây giờ, khoảng 90% người mua sen vớ phải quỳ. Sản phẩm là quỳ, nhưng giá cả của sen (sen luôn cao giá hơn quỳ gấp 5 – 10 lần).

Sưu Tầm on Internet

[Nắng Hạ]

Chậu Sen đang ra hoa thêm, mà không biết là "Hoa Sen" hay "Hoa Quỳ" nửa