Hệ điêu hành Linux

[Triển]

Hệ điều hành Linux
(Linux Operation System)


Linux là một hệ điều hành được một sinh viên người Phần Lan tên là Linus Torvald sáng chế năm 1991.

Cái hệ thống cốt lõi này (Kernel) là giao diện giữa Hardware và Software để tạo điều kiện cho các chương trình ứng dụng của người truy nhập vào các thành phần của máy như bộ nhớ, đĩa chính, dàn bấm, chuột, máy in .v.v.v

Tuy nhiên chỉ có cái lõi không thôi thì chúng ta không làm việc được gì nhiều với cái máy. Cho nên cần có các nhu liệu để quản trị hệ thống, và các nhu liệu ứng dụng như như liệu văn phòng (Office program), nhu liệu giải trí, các chương trình ứng dụng đồ họa, thiết kế .v.v.. Năm 1984 Richard Stallman đặt mục tiêu thực hiện một bộ các chương trình ứng dụng cho các hệ điều hành kiểu Unix dưới một kiểu bản quyền đặc biệt là GNU - General Public License. Cái bản quyền tự do này so với các kiểu mẫu bản quyền khác có khác biệt rằng nhu liệu muốn sao chép và chuyền tay, phát triển thêm và ngay cả bán buôn cũng chấp nhận luôn. Điều kiện duy nhất là khi thay đổi nguồn, phát triển thêm mắm thêm muối .v.v.v ra phiên bản mới, nhà phân phối cũng phải tiếp tục áp dụng kiểu bản quyền tự do này với sản phẩm 'mới' của mình, nghĩa là cũng phải cho sao chép, sửa chữa .v.v.v.

Vì thế để chính xác tên gọi trên phương diện 'chính trị' người ta gọi hệ điều hành kể trên là 'GNU / Linux', là sự phối hợp của thành phần cốt lõi 'Kernel' và bộ chương trình ứng dụng đính kèm bản quyền tự do. Gọi tắt thì vẫn là Linux.

Do ai cũng có thể phát triển và phân phối như vừa viết bên trên, nên trong tên gọi hệ điều hành thường đi kèm với chữ Linux là chữ 'phân phối' - Distribution và tên gọi 'nhà phân phối' đặt cho hệ điều hành Linux họ phát triển thêm, ví dụ Linux SuSE Distribution, Linux Redhat Distribution, Linux Ubuntu Distribution, Linux Mint Distribution, Linux Debian Distribution, Linux Ferdora Distribution, Linux Madriva Distribution....v.v.v

Nhìn chung, GNU / Linux ngày nay đã rất vững vàng và là nền tảng của nhiều chương trình ứng dụng. Phương châm chính của Linux trước sau vẫn là sự hoạt động vững vàng, an toàn và linh động trong ứng dụng. Cho nên hệ điều hành Linux được hoan nghênh và áp dụng nhiều trong môi trường máy chủ (server). Linux ban đầu không đặt nặng và chú ý nhiều ở khía cạnh giao diện hình ảnh cho người xử dụng (GUI - Graphical User Interface). Xử dụng hệ điều hành Linux do đó cần thiết phải nằm lòng mệnh lệnh để gõ các dòng lệnh.

Ngược lại với hệ điều hành Linux là hệ điều hành Windows khởi sự từ năm 1995. Ông Bill Gate đã sáng chế hệ điều hành Windows dùng cho personal computer, nghĩa là máy tính cá nhân.
Để có sự hoạt động liên tục trực tiếp với người xử dụng và cho tất cả mọi người mọi ngành nghề, cho nên kiểu xử dụng phải nhớ mệnh lệnh như bên hệ điều hành Linux không thích hợp môi trường lắm. Ý tưởng của Bill Gate là sáng chế ra hệ điều hành Windows, với chữ 'Windows', là các khung cửa sổ có các mệnh lệnh đi kèm với khung cửa sổ đó, mà chúng ta quen gọi là 'menu'. Trong các menu này đã tích hợp sẵn các dòng lệnh bí ẩn mà chúng ta không cần biết, khi dùng chỉ cần hiểu các khái niệm động từ tổng quan của nó như sao, chép, in, cắt, dán, xóa (copy, save, print, cut, delete) mà thôi. Hệ điều hành Windows vì sự thân thiện này mà thăng hoa, ông Bill Gate cũng vì đó mà thành nhà tỉ phú.

Trở lại Linux. Phương châm của Linux là dễ dãi, tự do, miễn phí nhưng vững vàng, tự do nhưng an toàn. Các tính chất hấp dẫn này đã khiến hệ điều hành Linux ngày một phổ biến. Phổ biến đến nỗi người ta cũng muốn nới rộng lãnh vực từ một hệ thống điều hành cho máy chủ (server) sang hệ thống cũng áp dụng được bên lãnh vực máy cá nhân (PC - Personal Computer) hoặc còn gọi là Desktop hoặc Workstation.

Để làm được điều này, nghĩa là trở thành một hệ điều hành cho máy cá nhân, thì hệ điều hành phải thân thiện (user friendly). Thân thiện đồng nghĩa với lười biếng. Nghĩa là người xử dụng không cần phải nhớ gì vẫn xử dụng được máy. Do đó bộ phận quan trọng giao tiếp với con người của hệ điều hành, tức là giao diện, được phát triển thêm lên qua các bộ KDE, Gnome thông dụng ngày nay. Nghĩa là Linux cũng có phần 'quản trị cửa sổ' - Windows Manager như bên hệ điều hành Windows của Bill Gate. Cũng có nghĩa là, khi xử dụng hệ điều hành Linux bạn cũng có các cửa sổ, các chương trình ứng dụng cũng có các mệnh lệnh đã tích hợp sẵn, mà chúng ta chỉ còn xử dụng độc nhất một ngón trỏ để bấm chuột thay vì mười ngón thiên thần lướt trên dàn bấm gõ mệnh lệnh. (Nói đến đây thật đúng là cũng không thể loại trừ khả năng anh chị em vẫn còn xử dụng bộ môn thần công Nhất Dương Chỉ để gõ của Vương Trùng Dương j/k. )


Sau phần dông dài về tổng quan hệ điều hành Linux, bài tới là bài cài đặt Linux Mint Distribution đời thứ 17 có tên là "Qiana" mới nhất.

Sau khi xong phần cài đặt, tôi sẽ đi sơ vào hệ thống Console hay còn gọi là Terminal hoặc là Shell. Đó là một môi trường làm việc bằng mệnh lệnh, nghĩa là một khung cửa sổ mà bạn sẽ gõ lệnh khi muốn làm một cái gì đó. Tuy nhiên tôi không đào sâu phần này vì nếu bạn không phải là Administrator, bạn chỉ cần biết cách xử dụng các chương trình ứng dụng đã có sẵn trong Linux hoặc cách gắn thêm vào, cài đặt, xóa .v.v.v

À, trước khi chấm dứt phần này, tôi giới thiệu các bạn biểu tượng nguyên mẫu của Linux là con chim cánh cụt. Và cộng đồng dân dùng Linux gốc Việt đã từ lâu khoác lên cho con chim cánh cụt này cái nón lá hầu biểu hiện một điều: hệ điều hành Linux đã lưu hành và thân thiết trong cộng đồng Việt rồi.





(hẹn bài tới)

[Vịnh Nghi]

Bài giáo án mở đầu, giới thiệu Linux của anh Triển rất hay, rõ ràng, chi tiết và rất thú vị. Nghi cám ơn mở hàng nha.

[Triển]

Bên mạch kia nghe Vịnh Nghi nói là không sợ mưa rơi. Tuy nhiên để cho vẹn toàn, mình đề nghị Vịnh Nghi tậu một cái USB-Memory độ chừng 8 GByte, chỉ mấy đồng thôi để cài đặt (setup) nguyên hệ điều hành Linux lên cái thanh USB trước, không hại cái máy hiện tại của Vịnh Nghi một chút nào. Khi dùng thấy thích rồi, thấy Linux Mint 17 có thể thay thế windows của microsoft rồi thì sau đó Vịnh Nghi cài lại lên đĩa chính (harddrive) cũng không muộn. Xem như làm một lần (hoặc nhiều lần) với USB để rút tỉa kinh nghiệm.

Hôm nay thứ Bảy có thời gian, đi chợ tôi cũng sẽ mua một cái USB khác để làm cái Linux Mint chơi, mặc dù ở nhà cả đống thanh USB rồi nhưng mới đọc báo thấy siêu thị máy móc Media Markt gần nhà bán cái USB của ScanDisk có dung lượng (capacity) 32 GByte mà có 10 đồng. Cho nên tí nữa phải đi "lượm" nó về. .

À, còn ai chơi Linux Mint ngoài Vịnh Nghi không thì cùng thử cho vui? Có mấy đồng và không có mất mát gì, chơi thêm hệ điều hành Linux để biết thêm cũng tốt. Bên Tây thì sở cảnh sát của ho. thay đổi máy của họ sang hệ điều hành Linux từ khuya rồi. Vì mấy năm trước đọc báo thấy họ khoe là tiết kiệm quá xá.
Bên tôi có một vài tiểu bang, IT của bộ phận hành chánh cũng đổi hệ điều hành Windows trên máy làm việc sang Linux để tiết kiệm. Linux miễn phí mà, nên ai cũng thích. Các hệ thống máy móc ở trường học bên tôi cũng chuyển sang Linux nhiều. Vì sao tôi biết, vì trò chuyện với đồng sự bên bộ phận IT, họ kể các máy cũ của công ty thay vì bỏ thì quyên cho trường học. Họ nhận máy rồi format đĩa lại, cài đặt phiên bản phân phối Linux Ubuntu lên. Họ cũng than rằng chính phủ có ngân sách cho giáo dục ít quá, nên phải đổi sang Linux để không mất đà hiện đại. Còn học sinh thì khỏe re. Trẻ con tiểu học hay trung học gì đi nó windows hay linux nó cũng biết dùng tuốt luột. Không hề có vấn đề gì.

[thuykhanh]

Anh thầy cho tk ghi danh học với!

Đọc bài anh viết sáng sớm hôm qua nhưng dốt về vi tính mà hiểu hết nên ngạc nhiên với chính mình.
Anh viết giản dị, dễ hiểu và mạch lạc.
Bản tính mình nhát thành ra không biết có nên nói gì không và do dự cho tới bây giờ.

tk có USB với dung lượng 2 GB không hà, dùng Seagate Backup Plus ( 1USB_ TB/TO) được không?

Cảm ơn anh thầy trước,

tk

____

Chị chào và cảm ơn Vịnh Nghi đã hỏi anh Triển

[Triển]

yep, cám ơn chị TK tin tưởng và chịu chơi
Để an toàn xa lộ sáng nay tôi đã mua thanh USB và làm thử nghiệm lần nữa cho chắc ăn.
Tôi đang vào phố Đặc Trưng với Linux Mint 17 đây. Mọi người xem screenshot, thấy đã không trong menu có sẵn hết từ nhu liệu văn phòng LibreOffice đến chương trình đồ họa GIMP, có sẵn trình duyệt FireFox .v.v.v

Xem hình minh họa rồi, thấy đã đã rồi thì ù chạy mua cái USB Memory độ chừng 8 GByte rồi vào đây chơi.

Toàn bộ hệ điều hành Linux Mint 17 tôi đang dùng đây là nằm trên thanh USB đó, không ảnh hưởng gì đến cái máy của mình. Cái giao diện họ GNOME3 họ phát triển nhìn giống bên Windows của Microsoft không? Bên góc phải ở dưới cũng có đồng hồ, loa .v.v.v Cũng dễ dùng há, không cần học gì hết là biết xử dụng rồi. :-bd

Xem hình minh họa ...

[tư mã tai trâu]

Trước giờ tôi có phá qua mấy em ... Chó Con, Ubuntu, Mandriva. Ubuntu dùng nhiều nhất, từ version 6. Cũng có vô pendrivelinux để học cách load vào cục USB nhưng rồi làm biếng bút ra bút vào nên giữ nguyên VBOX cho lè phè.

Giao diện của Mint đẹp, bữa nào hứng tôi cũng theo anh phá thử. Nếu em Mint thơm như thuốc Salem chắc tui bỏ em Bún luôn.

Anh viết gọn gàng, vui và dễ hiểu lắm. =D>

[Vịnh Nghi]

Bên mạch kia nghe Vịnh Nghi nói là không sợ mưa rơi. Tuy nhiên để cho vẹn toàn, mình đề nghị Vịnh Nghi tậu một cái USB-Memory độ chừng 8 GByte, chỉ mấy đồng thôi để cài đặt (setup) nguyên hệ điều hành Linux lên cái thanh USB trước, không hại cái máy hiện tại của Vịnh Nghi một chút nào. Khi dùng thấy thích rồi, thấy Linux Mint 17 có thể thay thế windows của microsoft rồi thì sau đó Vịnh Nghi cài lại lên đĩa chính (harddrive) cũng không muộn. Xem như làm một lần (hoặc nhiều lần) với USB để rút tỉa kinh nghiệm.

Cám ơn anh Triển mách cho 1 kế sách vẹn toàn; hay hơn nữa khi học/hành/chơi với thanh USB là nếu làm sai thì mình làm lại, lui tới đến chừng nhuyễn nhừ mới thôi mà cũng hong can chi tới máy của mình và Windows. USB thì Nghi có rồi, sẵn sàng để vọc với Linux. (Dạ, Nghi cẩn thận rút lại câu "dân chơi không sợ mưa rơi," vì theo tình hình này, "không mưa rơi" cũng đỡ hơn gặp mưa rơi ạ.)

Về phần mệnh lệnh mà administrator mới cần biết như anh Triển viết trên kia, nếu được đòi hỏi, anh viết...trên sơ sơ 1 chút, Nghi cám ơn lắm

Chào chị thuykhanh. Thấy chị ham học hỏi, Nghi phục hết sức. Nghi thì cái gì....cần thì Nghi mới chịu tìm hiểu và học hỏi thôi. Nghi thuộc diện lười có bằng cấp, có giấy khen ah chị.

[Triển]

chà, anh Bốn cũng thành thạo dữ vậy là có giám thị hành lang cho trò nào lơ là rồi.
Nói đùa cho vui chứ làm rất là nhanh.

1. Chuẩn bị BIOS - điều chỉnh lại thứ tự khởi động, 'start order', 'boot order'

Trước khi tạo hệ điều hành trên USB chúng ta nhớ lại rằng mục đích là khởi động và chạy Linux trên thanh USB chứ không phải từ đĩa chính (Hard drive) nên phải điều chỉnh lại 'thứ tự khởi động' trong hệ thống dẫn nhập BIOS (Basic Input / Output System).

Ai chưa quen vọc máy chắc chưa từng vào BIOS. BIOS là một hệ thống dẫn nhập được lưu trữ trên motherboard (nghĩa là cái miếng platine gắn các thiết bị điện tử, chips trong computer). BIOS có nhiệm vụ khơi dậy các thiết bị thuộc về hardware trong máy rồi dẫn nhập khởi động hệ điều hành.

Hệ điều hành chứa ở đâu? Trên đĩa chính, trên DVD, trên USB, trên đĩa di động, trên mạng LAN v.v.v. Bình thường hệ điều hành nằm trên đĩa chính, do đó BIOS sẽ thường có thứ tự khởi động là:
1. CD/DVD
2. Đĩa chính
3. USB Device
4. ...v.v.v

Mục tiêu của chúng ta là sẽ khởi động Linux từ thanh USB, cho nên chúng ta phải điều chỉnh lại thứ tự này trong BIOS.
Khi vừa mở máy lên, màn ảnh đen là lúc BIOS đang chuẩn bị khởi động hệ điều hành. Để điều chỉnh lại, chúng ta cần "nhập" vào BIOS. Mỗi máy tùy BIOS có chút khác biệt, ví dụ như máy DELL thì muốn nhập BIOS phải nhấn nút F2:




Tùy máy xử dụng BIOS của Award hay Phoenix mà phải xử dụng các nút bấm khác nhau để vào BIOS. Lúc mở máy lên mình xem góc trái bên dưới, hay góc phải bên dưới xem vào BIOS bằng các nút gì. Có khi chỉ là nút 'DEL', có khi là nút F10, hoặc nút F2:

Xem hình minh họa tiếp theo....


* máy này vào bằng nút 'DEL'




* máy này vào bằng 'F2'




* máy này cũng dùng nút 'DEL'




Nói chung sau khi vào được phần SETUP của BIOS, chúng ta dùng các nút này vì
chuột không xử dụng được



để di chuyển trên setup menu tìm chỗ nào điều chỉnh lại thứ tự khởi động (start order, boot order), thường nằm ở menu 'Advanced Setup...',


Mọi người chỉnh lại sao cho USB device nằm lên vị trí đầu tiên, xem hình ví dụ:








Hoặc là kích hoạt (activate, enable) Bootmenu. Lúc máy lên mình tự chọn cũng được.



Mọi người có máy mới thì BIOS ghi sẵn là USB device, còn các máy cũ xưa thì có thể là 'Removable device'. Cả hai đều biểu hiện cho USB device đó thôi.

Khi chỉnh xong thì nhớ chọn menu item nào đi ra mà lưu lại những gì mình mới chỉnh nha




Tóm lại:
Ở bước này mình muốn điều chỉnh thứ tự khởi động hệ điều hành từ USB, cho nên phải vào BIOS. Lúc mới mở máy màn ảnh còn màu đen xin xem phải vào SETUP BIOS bằng nút gì. Sau đó dùng nút phương hướng đi tìm chỗ nào có điều chỉnh thứ tự khởi động (boot sequence, boot order) rồi chỉnh cho USB hoặc Removable device lên vị trí đầu tiên. Trước khi ra khỏi BIOS, nhớ chọn lệnh lưu lại.

[thuykhanh]

Hệ điều hành Linux
(Linux Operation System)
.....

Sau phần dông dài về tổng quan hệ điều hành Linux, bài tới là bài cài đặt Linux Mint Distribution đời thứ 17 có tên là "Qiana" mới nhất.

Sau khi xong phần cài đặt, tôi sẽ đi sơ vào hệ thống Console hay còn gọi là Terminal hoặc là Shell. Đó là một môi trường làm việc bằng mệnh lệnh, nghĩa là một khung cửa sổ mà bạn sẽ gõ lệnh khi muốn làm một cái gì đó. Tuy nhiên tôi không đào sâu phần này vì nếu bạn không phải là Administrator, bạn chỉ cần biết cách xử dụng các chương trình ứng dụng đã có sẵn trong Linux hoặc cách gắn thêm vào, cài đặt, xóa .v.v.v

À, trước khi chấm dứt phần này, tôi giới thiệu các bạn biểu tượng nguyên mẫu của Linux là con chim cánh cụt. Và cộng đồng dân dùng Linux gốc Việt đã từ lâu khoác lên cho con chim cánh cụt này cái nón lá hầu biểu hiện một điều: hệ điều hành Linux đã lưu hành và thân thiết trong cộng đồng Việt rồi.





(hẹn bài tới)

tk có USB 32GB của SanDisk rồi nhưng tìm không ra bài cài đặt Linux Mint Distribution đời thứ 17

[Triển]

2. Thiết lập 'hệ điều hành tại chỗ' trên thanh USB (Live USB) - Hệ điều hành Linux Mint

Để làm bước này, trước hết vào hệ điều hành hiện tại trên máy mình là windows XP hay 7, 8 tùy hỉ, rồi cần tải về một nhu liệu tên là 'UNetbootin'. Nhu liệu này chỉ tải xuống rồi dùng, không cần cài đặt (setup, install).

Địa chỉ tải về cho hệ: http://sourceforge.net/projects/unet...Netbootin/608/
==> chọn file tên là 'unetbootin-windows-608.exe'.


(còn nữa)