Từ điển Ốcford Dictionary

[ốc]

Trải qua một giai đoạn của ngày tháng, dựa theo một giai thoại của thời gian, loài chữ cứ sinh sôi nảy nở ngày càng đông. Có 5 chữ thì loài người luôn biết quý trọng như quý trọng thân thể. Khi bắt đầu có nhiều thì người ta đôi khi có ý phân biệt, kỳ thị chữ này với chữ kia, xem chữ này hơn chữ kia. Ví dụ có những chữ bị tránh né hay bị liệt vào loại "có màu" (colorful language). Phú quý sinh chữ nghĩa, kỳ thị sinh đạo tặc.

All words are created equal... Loài chữ sinh ra vốn là bình đẳng, bỗng dưng một lúc nào người ta cảm thấy nghi ngại cả một nhóm và bảo nhau hoặc thậm chí cấm đoán nhau không được dùng đến nhóm chữ ấy nữa. Trong lịch sử loài chữ, chuyện ấy thường xảy ra khi người xứ này sang xâm lấn và bắt người xứ khác làm nô lệ. Mọi người chắc còn nhớ câu chuyện tôi kể mấy tháng trước về loài giặc từ phương Bắc. Mọi người chắc cũng nhớ câu chuyện trong lịch sử của mấy thế kỷ trước về loài giặc từ phương Tây. Mọi người chắc còn nhớ bài hát:

Một nghìn năm nô lệ giặc này, một trăm năm nô lệ giặc kia, bốn lăm năm bỏ xứ tỵ nạn, gia tài của mẹ toàn chữ lai căng...

Khi người Việt bị phương Bắc đô hộ thì chữ Việt bản xứ dần dần biến mất theo những chiếc trống đồng vì dân Việt phải chuyển sang sử dụng chữ của phương Bắc, từ việc công cho đến việc tư, từ trường học rồi sang trường đời, trong suốt gần hai nghìn năm.

Tôi chả hiểu từ lúc nào người Việt chợt nhận ra những tượng đài của cái thời nô lệ phương Bắc vẫn còn đứng sừng sững ở khắp nơi, trên nóc cao đình miếu, trong trang sách vỡ lòng, chỗ chợ búa bán buôn hay chốn văn đàn thi phú... những tượng đài mỉa mai một quá khứ nộ lệ và cưỡng chế những đầu óc nô lệ.

Mọi người chắc đã hiểu tôi muốn nói những tượng đài chữ. Words (like statues) are how we see the world.

(còn tiếp)

[ốc]

Two wrongs do make a right. Có khi hai điều sai sẽ mang đến một điều phải. Suốt 2000 năm tiếng Việt vay mượn từ tiếng Tàu nhưng đọc sai theo cách đọc của người địa phương. Đó là thứ tiếng Việt viết bằng chữ Tàu và nó vẫn âm thầm nhắc người Việt rằng họ đã từng bị lệ thuộc người Tàu. Xảy có người Tây đem các mẫu tự La tinh sang Việt nam và dùng nó thay cho chữ Tàu. Từ đấy tạo ra thứ tiếng Việt viết bằng mẫu tự La tinh và nó hoàn toàn khác so với tiếng Tàu từ cách đọc cho đến cách viết.

Lịch sử nếu kể thì tưởng trơn tru ngắn gọn nhưng chả có sự tiến hóa nào trong xã hội loài người mà không gặp chướng ngại. Sinh sinh chi vị dịch là cái lẽ của đất trời. Từ sự sống ắt sẽ xảy ra sự thay đổi. Từ sự thay đổi lại nảy ra sự níu kéo cũng hệt như trong thiên nhiên mỗi lực đẩy đều tạo ra một lực cản; rốt cuộc lực nào thắng thì nó lệ thuộc vào thời thế.

The best lack all conviction, while the worst
Are full of passionate intensity. (WB Yeats)

Trong cái thời thế ấy có nhiều người chống lại việc thay chữ Tàu bằng một thứ quốc ngữ của riêng người Việt, một phần vì tình thần bảo thủ, nghi ngại những thay đổi lớn là bản năng tiềm tích của loài người, và một phần vì không muốn có hoặc là không tin rằng có một thứ chữ viết với ích lợi thực tế cho tất cả người Việt. Ở đâu cũng có những người nhầm lẫn khả năng hạn hẹp của cá nhân là cái giới hạn của một dân tộc, của một quốc gia hay của một loài người.

Những người ấy bảo: bỏ hết chữ Tàu thì đời sau không đọc được sử sách đời xưa à? Không học chữ Tàu thì làm sao hiểu biết lý lẽ thánh hiền? Cái thứ chữ viết hàng ngang chứ không phải hàng dọc, lại còn viết từ trái sang phải trông thật quái dị, ngược đời! Đập phá những tượng đài chữ là có tội với tổ tiên, với lịch sử... những tượng đài chữ Tàu đã được dầy công xây đắp hàng chục thế kỷ để đề cao một tầng lớp nho giả, học giả. Words (like monuments) could separate and subordinate.

(còn tiếp)

[ốc]

Chế độ dân chủ thời này làm gì cũng bàn bạc tranh luận dềnh dang dầm dề chứ chính phủ thực dân dạo ấy họ chả cần nói oong đơ troa gì sất cả, cứ áp đặt chữ Quốc ngữ vào trường học và ra lệnh cho triều đình ngừng thi cử. Không còn thi cử tức là hết tuyển người, từ ấy người Việt thôi học chữ Tàu vì không kiếm ra job. Ngã quân tử kiếm cơm nhi tác...

Sau khi bị chữ Quốc ngữ thay thế, những chữ Nôm coi như đã hoàn tất nhiệm vụ lịch sử và dần dần sẽ chết trong trang tự điển. Tôi những đêm khuya cứ lạc vào một nghĩa trang chữ Nôm lại chợt nghe bước thiền hụt hẫng, ý thiền bâng khuâng. Chả biết khi chết loài chữ sẽ về đâu? Có thiên đường nào dung thân cho các linh hồn tử ngữ?

Hồn tử ngữ gió ù ù thổi
Mặt chữ Nôm trăng dõi dõi soi...

Chữ Quốc ngữ là người anh em cùng cha khác mẹ của chữ Nôm: Nôm là cha Việt mẹ Tàu, Quốc ngữ là cha Việt mẹ La tinh. Nếu trông bề ngoài chắc chả ai ngờ nhưng khi họ cùng cất tiếng nói thì quả thật giống hệt nhau như đúc, nếu có khác tí nào cũng chẳng qua chỉ là dấu hỏi hay ngã, sắc hay huyền, kéo dài hoặc đọc ngắn hơn... Hôm nào rảnh tôi sẽ đưa ra các thí dụ để nhận ra gia phả của tiếng Việt.

(còn tiếp)

[Triển]

Hôm nào rảnh tôi sẽ đưa ra các thí dụ để nhận ra gia phả của tiếng Việt.

(còn tiếp)

Chữ "đ" tiếng Việt chắc có gốc phở của ông Bành ông Tổ ở Croatia.

[ốc]

Coi đá banh thấy Iceland cũng có chữ Đờ trong tên nhiều cầu thủ.

https://en.wikibooks.org/wiki/Icelan..._Pronunciation

Chữ Đờ liền với chữ Dê một hàng...

[Triển]

Ừa cũng có bà con với nước đá luôn.

[ốc]

Đố mọi người: trong Tự Điển chữ cái đầu tiên là chữ gì?

Những ngày tháng phải cách ly, tôi suốt ngày chỉ loanh quanh bên trong cuốn tự điển để chờ cho qua cơn bão lớn, tìm tịnh độ ở trong giông tố, tìm định nghĩa ở trong cõi mơ hồ. Đấy là cái cơ hội đi lang thang từ trang đầu đến trang cuối mà hỏi han từng đồng loại, như tên lãng tử trở lại nơi bản xứ, như kẻ tha hương mò về quê nhà, như gã học trò ghé thăm mái trường xưa. A homecoming.

Đọc một tràng học một sàng khôn. Bây giờ tôi mới hiểu vì sao loài người có câu: ba ngày không đọc sách không dám selfie.

Mọi người có bao giờ đi tìm cả ngày trong viện Google mà không kiếm ra những chữ muốn biết? Mọi người có bao giờ tự hỏi những chữ "tục" từ đâu mà có? Mọi người có bao giờ thấy lạ khi thấy ai nói "nghe mùi" hay "chạy té đái"? Mọi người có bao giờ thắc mắc tên của trái này có nghĩa là gì, tên của hoa kia nguồn gốc từ đâu? Ví dụ quả mận, quả táo hay hạt ngô, hạt gạo... It's like learning a new language.

Mỗi lần tạt vào xứ chữ là có thêm bao nhiêu chuyện muốn kể nhưng trong bụng cũng cứ do dự vì sợ nói ra hết thì sẽ hỏng mất bao nhiêu khám phá kỳ thú cho mọi người. Too many spoilers.

(còn tiếp)

[phiulinh]

tìm tịnh độ ở trong giông tố, tìm định nghĩa ở trong cõi mơ hồ

Tiếp độ đi chứ Ốc

[ốc]

Loài người khác loài chữ ở chỗ người ta đi tìm sự giải thoát ở kiếp sau nhưng loài chữ thì biết rằng có những tịnh độ ở trong tâm hồn và những thiên đường ở quanh đây. Words always find the way.

Quả thật tôi bảo thật cùng mọi người, hãy đến với loài chữ hỡi những ai khó nhọc và gánh nặng để được vỗ về khích lệ, hoặc khi thấy buồn hãy tìm về những chỗ có loài chữ để được mừng vui khuây khỏa. Home is where the words are.

Đừng nguyền rủa bóng tối. Nếu cuộc sống làm mọi người chán nản hãy đọc một cuốn sách. Don't curse the darkness, light a candle (to read a book, of course). Nếu xã hội làm mọi người đau khổ hãy lánh vào những trang sách. The world is such a cold place, seek shelter between the pages... Nếu kẻ khác làm cho mọi người mệt mỏi hãy trò chuyện với các từ ngữ nhiều nghĩa nhiều tình nhiều ý tứ. Keep your friends close and your words closer.

Những hạt giống càng khô thường lại càng sai quả. Những mảnh dỡ dang những mảnh tang thường lại càng quý giá. Thì tương tự những chữ càng tầm thường lại càng vui vẻ thân thiện, những chữ càng xấu xí thì vĩnh viễn bao dung, muốn lạm dụng hay lợi dụng khi nào cũng được. Abused and misused, but forever forgiving. They don't say no.

(còn tiếp)

[phiulinh]

Ai viết hay đọc được thích lắm.