Từ điển Ốcford Dictionary

[ốc]

Có khi nào trông vào bản đồ Việt nam mọi người nhận thấy nhiều thứ tiếng khác nhau? Từ những tên đất Cà mau, Sa đéc, rồi Sài gòn, Đà lạt đến Kontum, Daklak... hay những tên sông Mê công, Xoài mút, Vàm cỏ... Đều là những chữ lạ hoắc chả có ý nghĩa gì trong tiếng Việt sất cả.

Có khi nào mọi người thắc mắc hỏi: quý vị là chữ nước nào? Có thể mọi người sẽ nghe chữ kiêu hãnh giả nhời: tôi sinh ra ở mảnh đất này cả trăm cả nghìn năm trước chứ còn nước nào? Quả thật, chữ tuy tơ tóc, nghĩa so nghìn trùng... Loài chữ nom nhỏ bé như tơ như tóc lại có tình sâu nghĩa nặng với đất cho nên thường ở mãi chỗ cũ, dù có khi bị người ta cướp mất.

Mọi người có thể lấy làm ví dụ cái chữ "Sài gòn" đã suốt 45 năm vẫn nhất định ở lại vùng đất ấy sau khi bị đánh ngã một cú thật nặng mà báo chí Mỹ đưa tin là "the fall of Saigon." Mặc dù hiện thời con cái đã sang Mỹ lập nghiệp (mọi người ai mà không biết "Tiểu Sài gòn," tức là Saigon, Jr. ở California, d.b.a. "Little Saigon") nhưng mọi người chắc chả thể ngờ "Sài gòn" ngay hôm nay còn tiếp tục sống tại địa chỉ cũ. Quả thật giang sơn khó đổi, bản tính khó dời.

Tôi nghe được lời của chữ, tôi hiểu được nghĩa, tôi biết được tình với đất. Thỉnh thoảng tôi vẫn đoán mơ hồ giờ này Sài gòn đương làm gì giữa một thành phố không còn mang tên Sài gòn. Có thể là đi tìm trong ngõ vắng năm xưa một giọng nói. Có khi là đi tìm sau ánh mắt năm xưa một hình ảnh. Có nhẽ là đi tìm theo nhung nhớ năm xưa một cõi lòng say.

(còn tiếp)

[Triển]

Có khi nào trông vào bản đồ Việt nam mọi người nhận thấy nhiều thứ tiếng khác nhau? Từ những tên đất Cà mau, Sa đéc, rồi Sài gòn, Đà lạt đến Kontum, Daklak... hay những tên sông Mê công, Xoài mút, Vàm cỏ... Đều là những chữ lạ hoắc chả có ý nghĩa gì trong tiếng Việt sất cả.

(còn tiếp)

Ủa chữ này có nghĩa mà:

[ốc]

Chắc anh Triển xài bản đồ tiếng Anh nên chữ Pleiku viết thành ra Playku.

Người Pháp đặt ra cách viết "Pleikou" hay "Plei Me" theo luật phát âm chữ cái tiếng Pháp.

Ngày xưa bản đồ của mình thì họ cũng viết Hanoï, Saïgon (có hai chấm như umlaut), Yên Báy... thay vì Hanoi, Saigon với Yên Bái.

A hay O đứng trước chữ I ngắn (không có hai chấm) sẽ phát âm là E, là OA, vậy sẽ đọc sai thành ra Ha Noa, Sè Gòn, Yên Bé.

[Nhã Uyên]

Ủa chữ này có nghĩa mà:

Mới nhìn thì thấy cái cùi chỏ thúc vào hai chữ lạy kụ.

[ốc]

Từ ngày loài người có bệnh dịch phát sinh tôi bỗng dưng mất hết cái hứng nói chuyện chữ với mọi người. Dịch cúm lần này tuy là chỉ ảnh hưởng đến loài người nhưng loài chữ cũng có nhiều mối quan tâm. Quả thật, người buồn chữ có vui đâu bao giờ?

Hơn nữa, khi loài người gặp cơn hoạn nạn thì đấy chính là lúc loài chữ càng nên làm việc cật lực để tương trợ, để làm liên lạc viên và cổ động viên cho loài người đương ở trong giai đoạn tự cách ly có thêm tinh thần và nghị lực đối địch với kẻ thù. A friend in need is a word indeed.

Sống trong một thời của bệnh dịch và trong những ngày tháng cách ly như hôm nay thì không thể không bùi ngùi nhớ những thảm kịch tương tợ ở trong lịch sử loài chữ. Có một lần rất lâu ngày xưa chả biết là mọi người đã quên hết chưa, bản thân tôi thì cũng chỉ được nghe kể lại từ các cụ chữ già (già hơn cả nghìn tuổi).

Những loại chữ thuộc hàng tổ tiên của loài chữ từ thời xa xưa ấy theo truyền thuyết thì rất hào hoa, đa dạng chứ không chân phương và đồng dạng như bây giờ. Thời xa xưa ấy, mỗi chữ là một hình ảnh. A hieroglyph. Khác với thời nay mỗi chữ chỉ còn đáng một phần nghìn của một hình ảnh. Mọi người nếu biết tiếng Anh thì cũng đã nghe cái câu "a picture is worth a thousand words." Những chữ tổ tiên ấy bây giờ đã quá cố và chỉ còn có thể nhìn thấy thi thể của họ trong các viện bảo tàng hay là ở trên "viện Google" (the future's museum).

(còn tiếp)

[ốc]

Không gian thì trải ra tám hướng nhưng thời gian chỉ có một lối về. Những con sông bất chợt cũng có lúc nhớ nguồn chảy ngược giòng chứ thời gian thì chả bao giờ đổi hướng. Time doesn't make u-turns. Những chữ đã mai một sẽ không bao giờ sống lại dù được loài người đào lên từ quá khứ, từ đất khô, từ lịch sử, và từ trong đá xưa...

Mọi người chắc có đọc toàn bài "TRỐNG ĐỒNG" của soạn giả Nguyễn công Tánh bên khu mục Biên Khảo tít tận trên kia. Riêng tôi thật tình là chỉ đọc lướt qua cốt ý xem hình ảnh để tưởng nhớ tổ tiên của loài chữ. Các nhà nghiên cứu chả hiểu căn cứ vào đâu mà họ bảo nhau đấy là những "hoa văn" nhưng tôi nhận ra hình của chữ ở trong trong tất cả những văn tự cổ kính ấy. Pictographs, ideograms, our early ancestors.

Theo các cụ chữ già kể lại thì ngày ấy có loài giặc mặt ngựa (Mã Diện) từ phương Bắc muốn người phương Nam dùng chế độ ngôn ngữ đỉnh cao của họ vì thế nên mới làm một cuộc kiểm kê văn hóa để tịch thu và xóa bỏ hết dấu tích của tiếng Việt thời ấy. Người Việt thường hay đúc chữ trên mặt trống bằng đồng cho nên trống đồng bị đem nấu thành đồng thau, đồng cột, rồi đồng chí, đồng đảng, đồng tình, đồng tội, đồng lõa, đồng hóa, vân vân. Một số tổ tiên của loài chữ được loài người giúp cho thoát khỏi cuộc kiểm kê văn hóa ấy bằng cách đem chôn, đem giấu trống đồng xuống lòng sông hay trong rừng núi.

Lòng tốt đôi khi cũng có hại, việc tốt lắm lúc cũng thành sai. Loài chữ nhưng không chết ở trong khói lửa mà chết mòn trong sự lãng quên. Democracies die in darkness, words die in forgottenness.

(còn tiếp)

[Triển]

thời gian thì chả bao giờ đổi hướng. Time doesn't make u-turns.

Có, già bị lú lẫn chỉ tuyền nhớ chuyện xưa. Ở thì hiện tại mà ngỡ mình trong quá khứ.

[ốc]

Nhân sinh quý thích chữ. Loài người bẩm sinh rất thích chữ, đứa bé chưa biết nói đã thích nghe nói về loài chữ vì thế có nhiều cha mẹ bắt đầu trò chuyện với con từ khi nó còn ở trong bụng. Ngay cả người mù chữ cũng thích chữ, và người không biết ngôn ngữ của nước khác càng rất thích chữ của nước khác, mê nhạc Mỹ, nhạc Tàu, chuộng quần áo có tiếng Tây tiếng Nhật, muốn xâm mình bằng chữ Anh chữ Ấn, mua túi xách, giày dép, mũ nón cũng phải có tên Pháp, tên Ý... Pourquoi faire comme ça? Quién sabe!

Tôi thật tình không có câu giả nhời, chỉ biết loài người và loài chữ có mối giao tình rất tự nhiên, như pull với jeans, như giày với giớ, như muối với tiêu, như hành với tỏi... Người Giao chỉ ngày xưa đúc văn tự lên trống đồng đôi khi cũng chả có lý do gì đặc biệt ngoài cái lòng quý thích chữ hoặc cái bệnh sính chữ. Hoặc có thể đấy là những lời chỉ dẫn cách đánh trống, có thể đấy là một bài thơ. A feast of words.

Những giòng chữ ngày ấy dẫu được phát hiện lại thì quả thật chỉ là một bộ sưu tập chữ. Priceless and lifeless. Chữ viết xuống giấy, khắc vào đá hay in vào kim loại chỉ còn là ký ức. Như ly rượu cạn chỉ còn thoảng lại mùi vị là ký ức. Như tấm ảnh còn giữ làm kỷ niệm cũng chỉ là ký ức. Nếu có xem lại tấm ảnh thì vẫn không thể giở ngược về ngày xưa. Nếu có tưởng tượng lại mùi vị thì vẫn chả thể nào làm đầy ly rượu.

Những tình cảm không được nói đành phải chết lặng lẽ trong quên lãng, chết khô héo trong chờ đợi. Những hồn chữ không được nói cũng đành phải chết trên bia đá, trên trống đồng trong huyệt mộ dài lê thê u uất của thời gian. Các nhà khảo cổ đã tìm ra nhiều nơi chôn cất tổ tiên của loài chữ và kết luận rằng họ chết vì thiếu vận động. Pathologic atrophy.

(còn tiếp)

[passenger]

...có thể đấy là một bài thơ. A feast of words.

4,000 năm trước - tôi ở đây
Nhìn quanh chỉ sóng nước vơi đầy
Rong rêu lặng lẽ vun đời quạnh
4,000 năm sau - em đến, mây!

Mây trắng em bay trên sóng nước
Tìm quanh chỉ bờ bãi lất lây
Ai quên phiến trống nguyền câu ước
Để 4,000 năm mây mãi, bay!

[ốc]

Thánh Kinh có chép rằng loài người không chỉ sống nhờ bánh mì. Man shall not live on bread alone, but on every word... Quả thật tranh với tượng có thể dùng để trang trí nội thất nhưng phải có chữ với nghĩa để trang trí nội tâm.

Bộ lông làm đẹp con công, bộ chữ làm đẹp con người.

Cọp chết để da, người ta chết để chữ...

Và quả thật loài chữ cũng không chỉ sống nhờ bánh mì, hay bia đá, hay trống đồng, hay những thẻ tre và những tờ giấy, nhưng nhờ những lời nói từ miệng con người. On every word that comes from the mouth of people. Chính vì thế mà loài chữ cần phải luôn cố gắng giữ được sự cảm phục của loài người, cần phải làm mọi cách cho loài người quý thích và sử dụng. To enjoy and employ.

Có khi nào mọi người thắc mắc vì sao những văn sĩ, nhạc sĩ viết hay thật hay. Mọi người có biết chăng họ được loài chữ gà cho từng câu từng chữ? Hoặc vì sao những thi sĩ say khướt có thể nói rất hùng hồn. Mọi người có nghĩ rằng họ đương say men hay là say chữ? Are they drunk on wine or on words?

Có khi nào mọi người thắc mắc vì sao bài văn, bài hát có thể làm khuây khỏa được muộn phiền. Mọi người có biết chăng chính là những lúc ấy mình đã được loài chữ vỗ về. Literature is an embrace, and poetry a caress. Trong cánh tay của người yêu có một liều thuốc phiện, trong những giòng chữ có một liều thuốc giảm đau. Words are analgesic.

(còn tiếp)