Phi đối xứng

[008]

...
Phương ngữ miền Tây mà dô miệt dườn nhiều từ ngữ họ dùng ngộ lắm .
huốt- đi huốt gòi !
xà quần = loanh quanh, luẩn quẩn . " ... đi đâu loanh quanh rồi… quành trở lại"
tầy quầy = lớn . Bày bố ra, làm cho lớn chuyện ra . Cái lỗ tầy quầy; chời, mày làm cho tầy quầy ga gòi !
bẹo = chưng ra . Bẹo gan tui hả ? bẹo hình, bẹo dạng . Bán đồ đem chưng hàng mẫu ra như ở chợ nổi Cái Răng tàu, thuyền bán khóm sẽ treo một trái khóm trên cây sào cao cho khách thấy mình bán thứ gì .
mút chỉ cà tha = xa lắm . Nhà chị B xa mút chỉ cà tha mà trái cây ăn mệt xiủi nghen .
cuốc, quận = lượt . Sáng giờ tui mới chạy được một cuốc hà. Tui uống quận này, quận tới phiên anh nghen !
(còn tiếp)

Á, mấy chữ trên tui biết hết á! Trừ chữ… “huốt”. Nhưng tui đoán “huốt” đây là vì phát âm méo xẹo đi từ chữ “hút” hoặc chữ “khuất”. “Đi huốt rồi” là “đi khuất rồi”, “đi mất hút rồi”, phải hôn?

Phở
phở vào trong Nam đã khác phở Bắc, đi tuốt xuống miền Tây hơi khác, rồi đi vô miệt thứ thành ...hủ tíu luôn .
phở có cà chua đệ tử chưa có ăn thử a Sư phụ, nếu gánh đi bán của nhà là "tự biên, tự diễn" cho khác người ta chắc vậy, miễn khách chịu/thích ăn, bán chạy là được.
vậy hồi nẵm " tiểu thiếu gia" Sài Thành ăn phở gánh chợ Cần Thơ thấy mùi vị ra sao, có ngon hông ?

Phở gánh nấu với cà chua có ngon không đó hả? Hồi nẳm mỗ còn là tiểu tiểu tiểu thiếu gia nên cũng không còn nhớ rõ lắm. Ăn thì vẫn ăn đó nhưng chắc là lặng lẽ mà ăn thôi chứ không nói ra tiếng nào! Ngồi ngay trước mặt bà bán phở đó mà hổng lẽ đi chê. Nhỏ thì nhỏ chứ cũng đã biết “gian dối chuyện xã giao ngoài mặt” rồi! Nhưng xét cho cùng thì tui ăn phở cũng không giống đại đa số mọi người. Hôm nào “hưỡn hưỡn” tui viết một bài “tui ăn phở” để thấy tui ăn phở hổng giống ai hết. Bây giờ xem youtube tui thấy người ta ăn phở với “giò chéo quẩy” và “ngò om” (“rau ngổ” theo tiếng người đàng ngoài). Nhìn đĩa rau giá trên bàn giống như đĩa rau sống để ăn... mắm vậy làm tui nhớ lại phở cà chua nên cũng nhợn phở luôn!

[Triển]

Á, mấy chữ trên tui biết hết á! Trừ chữ… “huốt”. Nhưng tui đoán “huốt” đây là vì phát âm méo xẹo đi từ chữ “hút” hoặc chữ “khuất”. “Đi huốt rồi” là “đi khuất rồi”, “đi mất hút rồi”, phải hôn?

Tui nghĩ không phải đâu. Hồi nào tới giờ tui nói "huốt" là "giuộc" trong nghĩa của chữ "giuộc". Nghĩa là bị trượt mất. Bỏ qua cơ hội nắm bắt được thì "kêu" là "huốt".

Các tiếng miền Nam, miền Tây Nam có lẽ phải xem tự điển của Cam Bốt, Thái Lan, Mã Lai, Nam Dương hoặc viết mail hỏi ông Chế Linh vì có thể lai tiếng Chàm.

[008]

Tui nghĩ không phải đâu. Hồi nào tới giờ tui nói "huốt" là "giuộc" trong nghĩa của chữ "giuộc". Nghĩa là bị trượt mất. Bỏ qua cơ hội nắm bắt được thì "kêu" là "huốt".

Các tiếng miền Nam, miền Tây Nam có lẽ phải xem tự điển của Cam Bốt, Thái Lan, Mã Lai, Nam Dương hoặc viết mail hỏi ông Chế Linh vì có thể lai tiếng Chàm.

“Giuộc” đây là “vuột” đó hở, chẳng hạn như “vuột khỏi tầm tay”?

[Thùy Linh]

Á, mấy chữ trên tui biết hết á! Trừ chữ… “huốt”. Nhưng tui đoán “huốt” đây là vì phát âm méo xẹo đi từ chữ “hút” hoặc chữ “khuất”. “Đi huốt rồi” là “đi khuất rồi”, “đi mất hút rồi”, phải hôn?


Phở gánh nấu với cà chua có ngon không đó hả? Hồi nẳm mỗ còn là tiểu tiểu tiểu thiếu gia nên cũng không còn nhớ rõ lắm. Ăn thì vẫn ăn đó nhưng chắc là lặng lẽ mà ăn thôi chứ không nói ra tiếng nào! Ngồi ngay trước mặt bà bán phở đó mà hổng lẽ đi chê. Nhỏ thì nhỏ chứ cũng đã biết “gian dối chuyện xã giao ngoài mặt” rồi! Nhưng xét cho cùng thì tui ăn phở cũng không giống đại đa số mọi người. Hôm nào “hưỡn hưỡn” tui viết một bài “tui ăn phở” để thấy tui ăn phở hổng giống ai hết. Bây giờ xem youtube tui thấy người ta ăn phở với “giò chéo quẩy” và “ngò om” (“rau ngổ” theo tiếng người đàng ngoài). Nhìn đĩa rau giá trên bàn giống như đĩa rau sống để ăn... mắm vậy làm tui nhớ lại phở cà chua nên cũng nhợn phở luôn!

Nỉ hào ma Shifu, Sư phụ cũng rành 6 câu vọng cổ à nghen
Tiểu tiểu thiếu gia hồi xưa đã "khéo" vậy ròi, ngưỡng mộ quá đi

Lót dép ngồi chờ Sư phụ viết "Tui ăn phở"

Chỗ đệ tử "huốt" để nói ..qua khỏi rồi !
- bác tài chạy huốt rồi, quành lại đi .
- chèo qua huốt nhà cô Ba rồi !
- đi huốt nhà máy xay lúa rồi tía !
~~~
phương ngữ miệt vườn đệ tử nghe qua :
đt. chỏ = chỏ mỏ vô = xía miệng vô.
tt. hậu đậu = vụng về, quê mùa
chém vè =đi trốn
chằn ăn trăn quấn
mút mùa lệ thuỷ
mút chỉ cà tha
buông dầm cầm chèo =nhanh nhẹn, tháo vát

Ngũ hiệp sĩ, tiếng Cam Bốt có chữ ...êng (một mình)
- Đi với ai dzậy ?
- Dạ em đi mình ên !

[Ngoc Han]

Trong mấy câu vè có câu: con cút cụt đuôi, ai nuôi mày lớn, dạ thưa thầy, con lớn mình ên!!

[008]

Nỉ hào ma Shifu, Sư phụ cũng rành 6 câu vọng cổ à nghen
Tiểu tiểu thiếu gia hồi xưa đã "khéo" vậy ròi, ngưỡng mộ quá đi

Lót dép ngồi chờ Sư phụ viết "Tui ăn phở"

Chỗ đệ tử "huốt" để nói ..qua khỏi rồi !
- bác tài chạy huốt rồi, quành lại đi .
- chèo qua huốt nhà cô Ba rồi !
- đi huốt nhà máy xay lúa rồi tía !
~~~
phương ngữ miệt vườn đệ tử nghe qua :
đt. chỏ = chỏ mỏ vô = xía miệng vô.
tt. hậu đậu = vụng về, quê mùa
chém vè =đi trốn
chằn ăn trăn quấn
mút mùa lệ thuỷ
mút chỉ cà tha
buông dầm cầm chèo =nhanh nhẹn, tháo vát

Ngũ hiệp sĩ, tiếng Cam Bốt có chữ ...êng (một mình)
- Đi với ai dzậy ?
- Dạ em đi mình ên !

Wờ hẩn hào! Á, mớ miệt vườn miệt dưới này tui cũng biết … láng á!

Chiện ăn phở hưỡn lại chút đã! Dòm mấy tô phở tái nhợt của AI bên kia làm tui nhợn nhợn nên phải chờ cho phai bớt cái nhợn đã rồi mới viết được!

[Thùy Linh]

Dạ, tô phở Al mần ngó dợn óc, thấy gớm !

Mời Bát Sư phụ, Ngũ đại hiệp, Hân ca ca, anh Kiến Hôi, thầy Ốc và khách vãng lai ghé vô đọc vui bài viết về phương ngữ miền Tây .
~~~
Thằng nhỏ nhóc quê tổ miền Bắc, thời sanh Sài Gòn, lớn lên dãi dọc miệt đồng bưng Long An, càng ngày càng thấm kiểu ăn nói đặc sệt miền Tây.

Tới khi đi học lại gặp toàn bạn bè là con cháu nhiều đời cố cựu ở xóm trên ấp dưới, lời ăn tiếng nói như có mùi lúa mùi phèn càng ăn sâu vô máu nó.

"Cưng mắc chết" thằng nhỏ nhóc

Thiệt bụng, hổng dám nói dóc bà cố chớ bận nhỏ, tui đi học hổng giỏi nhưng cũng "dừa dừa", nhứt là môn văn đặng mấy lần đi thi học sinh giỏi cấp tỉnh, rồi cấp quốc gia. Gia đình được phen sáng láng mặt mày, hàng xóm cũng "cưng mắc chết thằng nhỏ".

Xóm tui thủa đó hay có người, mà nhiều nhứt là mấy bà mấy cô cứ rổn rảng từ "mắc chết" rất ngồ ngộ, như "cưng mắc chết, được mắc chết, trúng mắc chết, giỏi mắc chết luôn...".

Sắp nhỏ nhóc trường miệt bưng như tui bận đó biết chi chuyện cắc cớ tại sao đã cưng lại còn "mắc chết", mà cứ thấy ông bà cô bác hay rổn rảng đằng miệng thì mình cũng ăn theo nói leo, tỉ như túm tụm nhận xét cô giáo mình "dạy giỏi mắc chết luôn".

Tối tối cả xóm tưng bừng kéo nhau đến một nhà hiếm hoi có cái truyền hình (tivi) trắng đen để coi cải lương hay phim Liên Xô "Trên từng cây số" rồi cũng nức nở khen "hay mắc chết" luôn.

Sau này, tui hay rong ruổi tứ xứ, cũng nghe đặng nhiều lời hay tiếng lạ, mà nhiều khi nghĩ lại vẫn mắc cười với phương ngữ như ngọn cỏ củ khoai, vừa dễ hiểu lại vừa khó hiểu ở miệt bưng biền thủa nào. Mấy bà mấy cô nói "cưng mắc chết" thằng nhỏ ý là tui quá dễ thương. Còn tụi tui nói cô giáo mình "dạy giỏi mắc chết luôn", nghĩa là cô dạy rất giỏi.

Hổng biết phải bận đó dân tình miệt bưng biền quá mê mẩn cải lương hay có mấy cao trào rớt hột nước mắt như anh hùng, mỹ nhơn trước khi chết phải rướn lên ca thiệt mùi mẫn rồi mới... lăn đùng ra nghẻo, nên hình như cách xài từ "mắc chết" ở đây cũng biến tấu ra cho người tốt, mà phải ở cấp độ cao là rất rất tốt mới đúng.

Tui nhớ không lộn thì đến con chó nhà mình cũng được bà hàng xóm hay khen "chèng đéc ơi, sao nhà bà Ba có con phèn cưng mắc chết luôn".

Tui hay đi nhà sách, bợ về cuốn từ điển Từ ngữ Nam Bộ dày cộp. Khi cần ba điều bốn chuyện, tìm phương ngữ cho mấy bài phóng sanh sự quê kia xứ nọ, tui cũng hay lum khum tra từ điển.

Và thiệt bụng, hổng dám dóc xạo là nhiều từ ngồ ngộ sách có mà tui không biết, nhưng nhiều từ tui rành rẽ mà sách lại hổng có. Mà chuyện này chắc không ai sai, ai thiếu, đã gọi là phương ngữ mà.

Ở ngay cùng một tỉnh miền Tây, người xóm bưng dưới nhiều khi lại có kiểu nói chuyện khác người đàng chợ. Rồi thời gian và thời cuộc cũng làm biến đổi, lợt lạt nhiều thứ. Bận giờ, tui về xóm bưng cũ, quen ăn nói lời lẽ thủa trước, sắp nhỏ đời sau cũng tròn xoe con mắt hột nhãn xuồng cơm vàng.

Mạng xã hội và phim ảnh đã làm tụi nó quen nghe, quen xài từ ngữ phổ thông hơn chăng và đã "sanh đẻ" được nhiều từ mới?

Thằng ba đía, bắt cá hôi, ăn cơm hớt

Nhớ thủa quê nghèo lối thập niên 1980, sắp nhỏ tụi tui đâu được bộn trò chơi lùm xùm như bây giờ. Sáng đến trường, chiều đám nhóc chỉ đặng niềm vui bự nhứt là vác cần câu hay xách gàu dai đi tát cá. Và đã có nhiều lời lẽ ngộ miệng, lạ tai xuất hiện chính trong những buổi dầm mưa dãi nắng bưng biền này.

Tui vẫn chưa quên ngày mình cùng thằng bạn học và một cô gái bự hơn hai, ba tuổi hè nhau kéo gàu dai, tát cá đìa đôi bự chà bá ở đám bưng tràm Mười Mẫu. Con nít quê nghèo thiếu ăn, ốm lỏng khỏng, vậy mà tụi tui từ sáng đến chiều đã thay phiên nhau cầm dây gàu dai tát cạn cái đìa đôi.
Thế nhưng đến bận nước cạn trơ đáy, tụi tui vừa được hưởng niềm vui bắt cá thì tự dưng ngay sau lưng mình cả mớ người xúm nhau "bắt hôi". Ba đứa nhóc ấm ức vì còng lưng tát nước đến lòi hột cơm miệng, lúc lui cui được bắt cá một thì thiên hạ đã hốt ba hốt bảy, mà hổng dám hé miệng cự cãi.

Rồi tình thiệt cũng từ bận đó, tui bắt đầu rành rẽ "bắt hôi" cá mú. Phần đông người sông nước coi nó là bình thường, tỉ như đi mót lúa, mót khoai của ai đó. Nhưng tùy cảnh tùy tình cũng có thể hiểu nó ở nghĩa không được hay ho, như cái cảnh "bắt hôi" mà giống giành giật cá với người đổ mồ hôi mẹ mồ hôi con ra tát đìa là sắp nhỏ tụi tui.

Đôi khi rủa miệng, người ta vẫn nói "ba đồ bắt cá hôi" hay "cái thứ hốt cá cạn" để ngầm ý chê bai.

"Bắt cá hôi" thì tui đã giải thích, còn "bắt cá cạn" ai có ở miệt ruộng đồng miền Tây có mùa nước nổi mới thiệt sự rành rẽ.

Cuối năm khi trời se se lạnh, độ trăng già tháng 11 qua tháng 12 âm lịch, nước trên đồng bắt đầu rút dần. Cá mú phần đa cũng theo lỗ bọng thửa ruộng, bờ kinh tìm đường xuống sông rạch, nhưng cũng có một số, nhứt là đám cá nhỏ "mải chơi" ở lại đồng nên mắc kẹt khi ruộng ngày càng trơ đáy. Người ta chỉ kéo nhau vác thùng đong lúa (loại bự 20 lít) ra mà quơ quào, đúng nghĩa là hốt đám cá "sa cơ lỡ bước" mắc cạn.

Thủa tui còn nhỏ, thời gian bắt cá cạn chỉ độ năm ngày bảy bữa mà nhiều nhà ăn không hết, làm mắm, phơi khô cũng không kịp. Cho nên sau này tui hiểu bắt cá cạn là bình thường, nhưng khi ai đó nói "ơ cái thứ bắt cá cạn có gì đâu mà kể" là ý ngầm chê bai, coi thường kẻ làm chuyện quá dễ dàng, tỉ được dâng tận tay, không phải hao công tổn trí gì...

Mà thiệt, bận nhỏ chính tụi tui đi bắt cá cạn cũng hay bị chửi lên bờ xuống ruộng. Lý do dễ hiểu là bắt cá cạn thì thường phải quần thảo trên đồng ruộng, mà lúa lúc đó lại đang trổ đòng đòng (ra bông lúa non) nên làm tổn hại lúa là cái chắc.

Có lần, tụi tui bị một chủ ruộng vừa đuổi vừa chửi "mấy cái thằng ghẻ hờm đâm trâu trộm chó". Mới nghe chửi thì nặng dữ thần thiên địa, mà thiệt ra không thâm cay xấu ý bằng "cái thứ hốt cá cạn".

Nghĩ lại cũng ngộ, tui hay nghe thiên hạ phán chửi rủa có lớp lang, sâu độc thì phải ở miền ngoài. Tui sanh thời và lớn lên trong Nam, không dám quả quyết lời phán đúng hay sai, nhưng thiệt bụng là cá nhân tui thấy lời lẽ mắng chửi của dân miệt trong này có vẻ không nặng nề lắm, thậm chí đôi khi còn ngồ ngộ, vui tai.

Lớp tui học ngày trước có con nhỏ hay bị đám bạn chửi là "đồ ăn cơm hớt", vì cái tội "tài lanh tài lẹt" hay giành phần phát biểu của bạn khác. Có lẽ "ăn cơm hớt" còn nghĩa khác, nhưng dân quê tui bận đó nói từ này nghĩa là rủa người chỉ biết xí phần mình trước, như nói trước, ăn trước kẻ khác. Lời lẽ chê bai mà hổng quá mức nặng nề, hạ nhục dữ thần ai.

Tui còn nhớ xóm bưng mình ở còn có một anh được phong là "chai rượu" do suốt ngày nhậu nhẹt. Bạn bè cùng chung chai đế trái ớt với anh ta thì hay cười nói "thằng này dóc bà cố luôn nhưng có nó bá láp nhậu mới dzui".

Còn mấy bà mấy cô, nhứt là dân hàng quán lại cẳng nhẳng càm ràm "thằng cha ba đía". Cùng là chửi anh ta hay nói dóc, nhưng rủa "ba đía" có vẻ nặng hơn một chút. Riêng nhỏ nhóc như tui hồi đó thì biết chuyện anh ta bị mấy bà hàng quán chửi "đồ ba đía" vì hay... mua nợ rượu đế mà chậm trả.

Có lần chả còn lén vợ, vác lúa nhà đi trả nợ rượu. Cô vợ phát hiện, điên máu sa sả rủa chồng chỉ biết lêu bêu ăn nhậu, rồi ra chửi luôn mấy bà quán chịu bán nợ.
Ngạnh cá trê đâm ngạnh cá ngác, bà quán nào nuốt cục nhịn, liền rủa văng miểng lại, thế là chết danh "thằng ba đía".
Quốc Việt- Tuổi Trẻ