Phản kháng "giải phóng quân"

Cherson là thành phố duy nhất của Ukraine hoàn toàn bị Nga chiếm đóng. Tuy nhiên dân chúng phản kháng chống lại mối đe dọa chia rẽ và một cuộc trưng cầu dân ý giả hiệu.

Simone Brunner
30.04.2022


Một người lính Nga đi tuần ở Cherson, ảnh chụp của nhiếp ảnh RIA Novosti, một thông tấn xã nhà nước Nga

Ihor Kolychajew nói chuyện thỉnh thoảng có dấu hiệu tuyệt vọng, nhưng khi nói đến Cherson thì anh cứ lặp đi lặp lại nhấn mạnh rằng: "Cherson là của Ukraine". Ông thị trưởng đã bám trụ mặc dù quân Nga đã chiếm cứ thành phố miền Nam Ukraine này hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Trước tòa thị sảnh, ông cho treo cờ Ukraine vàng xanh. Tiếp tục điều hành thành phố. Và khác đoạn viết trên mạng xã hội của ông luôn bắt đầu bằng câu: "Chào bạn, đây là phát ngôn thành phố Cherson của Ukraine."

Thành phố cảng nằm trên cửa ngõ sông Dnipro ra Hắc Hải, là thành phố lớn đầu tiên bị quân Nga chiếm cứ sau ngày xâm lăng 24 tháng Hai. Và cũng là thành phố duy nhất bị chiếm lĩnh toàn diện cho đến nay. Nhưng sự phản kháng của thành phố từng có 300 ngàn dân mạnh mẽ - đầy uy dũng. Vẫn thường thấy các đoạn phim, hình ảnh hoạt động của những người thiên Ukraine nơi đó. Đó là những người cầm cờ xanh vàng, bích chương và lời gọi: "Cherson, chính là đất Ukraine!". Tổng thống Wolodymyr Selenskyj vinh danh thành phố là "anh hùng thành".

Tuy nhiên đó là những ngày mơ hồ cho Cherson và cũng vô định cho ông thị trưởng Kolychajew đã từ chối hợp tác với Nga đã sớm tràn vào nội các của ông cầm một danh sách chứa toàn yêu sách từ 60 ngày nay. Bắt đầu tuần này tình hình chuyển biến xấu cho cá nhân ông và Cherson. Hôm thứ Hai những người Nga có trang bị vũ khí đã chiếm cứ tòa thị sảnh, đuổi Kolychajew ra, thay ổ khóa và cả người gác dan. Sang ngày hôm sau họ đưa lên một tân thị trưởng và một tân tổng đốc. Đó là những con rối của Mạc Tư Khoa.

Mới đây có tin rằng, bọn xâm lăng sẽ lập một cuộc trưng cầu dân ý giả hiệu thành lập một "Nước cộng hòa nhân dân Cherson", tương tự như "Cộng hòa nhân dân Done" và "Cộng hòa nhân dân Luhansker" cách đây tám năm. Hoặc là họ muốn tách cả một vùng này ra khỏi Ukraine. Thành phố Cherson nằm cách khoảng 2 giờ lái xe với đảo Crimea, nên là vị trí chiến lược quan trọng và là một điểm kết nối bắc cầu đường bộ cho toàn vùng Donbas. Thêm vào lợi thế vùng này là con kinh Bắc Crimea từng cung cấp nước cho bán đảo Crimea cho đến năm 2015 bị Ukraine chặn lại. Sự khan hiếm nước và hạn hán vì thế trờ thành vấn đề lớn nhất của bán đảo Crimea, cho nên lúc Nga chiếm được vùng này, họ cho nổ ngay cái đập.


Dân chúng biểu tình phản đối quân chiếm đóng Nga. Đây là hình ảnh chụp từ màn hình trên mạng xã hội. © Social Media/​Reuters

Bây giờ thành phố này sẽ ra sao khi Nga dùng chính sách vũ lực cưỡng đoạt tòa thị sảnh? Ông cựu thị trưởng Kolychajew diễn đạt tình hình Cherson là "tâm lý khó khăn". Ông trả lời phỏng vấn của ZEIT ONLINE qua WhatsApp trong vội vã. Thành phố đã bị khóa chặt, không có hành lang nhân đạo nào, việc tiếp tế thuốc men cũng gặp khó khăn. Chiều thứ Tư vừa qua có một chiếc hỏa tiễn bắn trúng vào một công sở, nhưng không có thương vong.

Hiện tại các công việc bình thường cũng khiến ông cựu thị trưởng Kolychajew gặp khó khăn như làm sao có thể thực hiện công việc hành chánh của thành phố khi tòa thị sảnh bị họ dùng vũ lực chiếm cứ? Theo luật pháp của Ukraine, những người như ông cựu thị trưởng nếu hợp tác với Nga để điều hành thành phố sẽ mang tội thỏa hiệp, tội phản quốc. Nhưng nếu họ không làm việc, thì mọi thứ trong thành phố sắp phải đình chỉ như các bệnh viện, vệ sinh công cộng, trường học. Koychajew nói, "chúng tôi là các con tin của Nga". Tuần này ông đã viết một bức tâm thư gửi tổng thống Ukraine Selenskyj xin mệnh lệnh. Cho đến hôm nay ông chưa được hồi đáp.

Cherson không phải là Mariupol, một thành phố cảng trở thành biểu tượng của sự tàn phá do chiến tranh của người Nga. Và cũng không phải là Bucha, tên thành phố đã trở thành một biểu tượng của sự man rợ người Nga ban cho qua chiến tranh. Nhưng Cherson lại là thành phố duy nhất từ ngày đầu cuộc chiến bị hoàn toàn khống chế bởi quân Nga. Và Cherson cũng là biểu tượng cho sự khó khăn áp đặt chính quyền Nga tại đó. Quân Nga đến đây không được xem là "giải phóng quân". Mà được xem là những kẻ xâm lăng dã man, tiếp tục dùng vũ lực, đàn áp và khủng bố lên dân chúng. Hiện trong nhà tù thẩm tra cũ ở trung tâm thành phố đã có 250 người bị bắt - và có lẽ bị tra tấn. Đó là những cựu quân nhân, các nam nữ chiÄnh trị gia địa phương và các nhà hoạt động nằm trong sổ bìa đen của Nga.

Thành phố có một thứ không khí lạ lùng nằm giữa chiến tranh và hòa bình, giữa sự chiếm cứ và khủng bố, giữa sự can đảm và tuyệt vọng, do cư dân thành phố thuật lại khi nói chuyện vớ ZEIT ONLINE. Ở Cherson đã không còn chiến đấu gì nữa nhưng những người thiên Ukraine vẫn tiếp tục kéo nhau đi lòng vòng trong thành phố rồi bị lực lượng vũ trang Nga bắn dọa, tấn công, đuổi đi bằng trái sáng và lựu đạn cay. "Ở đây vũ khí là công lý", Sergej Petrenko cho biết. Anh này có tên thật khác và mới chạy trốn khỏi thành phố cách đây vài hôm. Anh ta sợ ép đi lính cho phe ly khai thân Nga trong cái quốc gia tự phong của họ như đã xảy ra ở các vùng bị bọn ly khai thân Nga chiếm cứ ở Donbass. Hơn phân nửa cư dân đã di tản khỏi Cherson, hiện chỉ còn độ 130 ngàn người ở lại.

Ký giả địa phương Serhiy Nikitenko cũng vì sự an toàn bản thân mà bỏ chạy. Tuy nhiên anh này vẫn giữ liên lạc chặt chẽ với nội thành Cherson. Đối với anh, quân đội Nga sau hai tháng chiếm đóng vẫn không thành công việc thiết lập điều hành dân sự hành chánh như toan tính chiến tranh sai lầm của Nga bằng quân đội là một dấu hiệu nữa cho thấy ước tính sai lạc của Nga từ đầu cuộc chiến. Anh nói, "họ kéo quân đến đây, nhưng chẳng hiểu gì về chúng tôi cả". Khi tràn vào thành phố họ lập tức chiếm ngay đài truyền hình và nhà tù thẩm tra. Người Nga mang đến cho Cherson các xuyên tạc và đàn áp, rồi bây giờ thì sao?

Nikitenko cảm thấy không khí chung của thành phố và vùng này không đủ để diễn tả là "thân Ukraine" mà là "thân Âu Châu thì hơn". Trước đây người Cherson từng bay đi chơi vào cuối tuần sang Instanbul, Krakau hoặc là Budapest. Cũng ngay tại nơi đây, vùng nói nhiều tiếng Nga ở miền Nam, gần bán đảo Crimea, cư dân thích Liên Âu hơn là Nga. Nikitenko nói tiếp, "Và người Nga đến đây và tin rằng chúng tôi bỏ hết ngần thứ ấy để đổi lấy vài cái tượng Lenin ư?" - Anh ví von trong câu nói về chuyện gần đây một cái tượng bị kéo sập trong một thành phố nhỏ bị chiếm đóng. Riêng anh không tin rằng sẽ có một cuộc trưng cầu dân ý giả hiệu nào của tụi thân Nga. "Để làm giả một cuộc trưng cầu dân ý như vậy cũng cần hình ảnh một số ít người ủng hộ để chiếu lên truyền hình tuyên truyền của Nga".

Nhưng không làm trưng cầu dân ý giả hiệu, không có nghĩa là Mạc Tư Khoa sẽ không thử chia rẽ Cherson bằng các phương pháp vi hiến. Cố vấn của tổng thống Selenskyj, ông Oleksij Arestowytsch cảnh báo rằng, chính trị gia Nga đã toan tính xác nhập Cherson với vùng phụ cận Saporischschja vào bán đảo Crimea, một loại "cưỡng đoạt xâm lăng thâm sâu Cherson". Bắt đầu Chủ Nhật ngày mai Cherson buộc phải xử dụng tiền rúp của Nga thay vì đồng Hrywnja của Ukraine. Và cũng trong tuần này đã có tin rằng lính Nga có thể mang hạt giống của toàn vùng nông nghiệp Cherson sang Siberia. Điều này gợi nhớ nạn đói lớn thời Stalin ở thập niên 30, nạn Holodomor, lúc đó lính Sô Viết cũng tịch thu thu hoạch vụ mùa của nông dân Ukraine.

Nếu từ đầu cuộc xâm lược quá ít thiện cảm với Nga rồi, thì bây giờ Cherson càng ít thiện cảm hơn nữa. Jurij Stelmaschenko, một dân cử của hội đồng thành phố, hiện cũng đã rời bỏ thành phố nói, "Chẳng có người nào có đầu óc chỉ cần hơi bình thường một tí thôi có thể có thiện cảm với đội quân Nga, cái lũ tàn sát dân chúng ở Irpin, Bucha được cơ chứ?". Sự ủng hộ từ phía dân chúng được ông Stelmaschenko cho rằng "hiện tại là con số không". Điều này không thể kiểm chứng được. Nhưng việc người Nga gặp khó khăn lớn trong việc tìm người thỏa hiệp đã chứng minh điều đó.

Cứ như vậy thì đội quân Nga chiếm đóng vùng này tính theo đường dài, chỉ có thể cai trị dân chúng bằng vũ lực tối đa, gieo rắc sợ hãi và đàn áp mà thôi.

/* nguyên bản: Widerstand gegen die "Befreier" - https://www.zeit.de/politik/ausland/...hme-widerstand